تبیین خردگرایی در شاخصه های طراحی سنتی ایرانى از منظر زیبایی شناسی سینوی (مورد مطالعاتی: نقوش گیاهی) | ||
حکمت معاصر | ||
مقاله 4، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، تیر 1401، صفحه 95-128 اصل مقاله (878.13 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cw.2023.40405.1908 | ||
نویسندگان | ||
ندا سالور1؛ مهین سهرابی نصیرآباد* 2؛ نرگس نظرنژاد3 | ||
1دکتری پژوهش هنر ، گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران. | ||
2استادیار گروه صنایع دستى، دانشکدۀ هنر،دانشگاه الزهرا(س((نویسنده مسئول) | ||
3دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه الزهرا(س) | ||
چکیده | ||
طراحیسنتی با ارزشهای بصری، نمادگرایانه و رمزپردازانه ترکیبی از مجموعهای از نقشمایهها است، که با ترکیبی متناسب با کاربرد و قواعد و اصول حاکم بر چگونگی ترسیم آنها، بر مبنای تناسبات هندسی به تصویر درمیآیند. اصول و ویژگیهای خاص طراحیسنتی نظریه صرفاَ خیالی بودن نقوش را به بوته تردید و آزمون کشانیده؛ تا علاوه بر نقش موثر مولفۀ خیال، عامل دیگری چون «خرد» در لایههای پنهانتری از اصول و مبانى جستجو شود؛ با هدف اینکه به مدد جایگاه خرد، طراحی سنتی از تکرار رها گشته و منجر به گفتمانی متفاوت و نوآورانه در این عرصه گردد. لذا در این پژوهش به منظور تحقق این هدف و ارائه نظریهای نو، با طرح این پرسش که «مولفۀ خردگرایی در روند طراحی سنتی ایرانی بر مبنای دیدگاه زیباییشناسی ابنسینا چگونه تبیین میگردد؟» به بررسی اصول موجود در طراحیسنتی، با تمرکز بر نقوش گیاهی به عنوان بنیادیترین نقوش و تطابق با اصول زیباییشناسی ابنسینا پرداخته شده و نتایج حاصل حاکی از آن استکه: اصول و قواعد مستتر در طراحیسنتی مطابق با اصول زیباییشناسی بوعلی، تابع حُسن نظم، حسُن تالیف، حسُن اعتدال میباشد. پس میتوان گفت گه این قواعد برآمده از خیال معطوف به عقل یا به بیان ابن سینا، «شهود عقلانی» است و حاکی از راهبری خرد در روند طراحیسنتی است. | ||
کلیدواژهها | ||
اصول طراحیسنتی؛ خردگرایی؛ زیباییشناسی؛ شهود عقلانی؛ ابن سینا | ||
مراجع | ||
ابن سینا، (1379). النجا من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمد تقی دانش پژوه،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
_____، (1383). رساله نفس، با مقدمه و حواشی و تصحیح موسی عمید، همدان: دانشگاه بوعلی سینا .
_____ ،(1383الف)، الاشارات و التنبیهات، ج 3، قم: نشر البلاغه.
_____ ،(1383ب)، الهیات دانشنامة علایى، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
______، (1394). الهیات من کتاب الشفا، تحقیق آیت الله حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
______، (1405). الشفاء (الطبیعیات)، جلد: ۲، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
______، رسالة فی العشق،(1953)، تحقیق: حلمی ضیاء اولکن؛ استانبول: دانشکده ادبیات استانبول.
آژند، یعقوب.( 1393)، هفت اصل تزیینی هنر ایران. تهران: پیکره
افلوطین، انئاد(تاسوعات)، 1997م.، ترجمه فرید جبر،بیروت: مکتبه الناشرون.
بورکهارت، تیتهوس(1369). هنر مقدس (اصول و روش ها)، ترجمه: جلال ستاری تهران: انتشارات سروش.
پاکباز رویین (1378). دایره المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر.
تسلیمی نصرالله(1394). آشنایی با صنایع دستی ایران، تهران: دفتر تالیف کتابهای درسی فنی و حرفهای.
جعفریان محمد هانی (1398). اصول زیبایی در فلسفه ابن سینا، فصلنامه حکم اسلامی، 6(3)، صص101 تا 118.
حصورى، على،(1381).مبانی طراحی سنتی ، تهران: نشر چشمه.
خاکزاد، افرا؛ ربیعی، هادی؛ اکوان ،محمد،(1400). لذت از آثار هنری و نسبت آن با قوای ادراکی از دیدگاه ابن سینا، حکمت معاصر، دوفصل نامة علمی-پژوهشی، سال 12 ، شمارة 2، ص66-85
ربیعی، هادی؛غفاری، میترا ، (1397). محاکات در نقاشی از دیدگاه ابن سینا، حکمت معاصر، سال نهم (1) ، صص 179-195
ربیعی هادی،(۱۳۹۰). فلسفه هنر ابن سینا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه .
ربیعی، هادی؛ غفاری، میترا، (1397). تاملی بر جایگاه نقاشی در حکمت سینوی، کیمیای هنر ، شماره 28 ، صص 75-97
رحیمیان سعید رهبری مسعود(1390). جایگاه معرفت شناختی عقل فعال در اندیشه ابن سینا، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز ، صص۷۱ -۹۴.
فارابی،(1995). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضادتها، بیروت: مکتبة الهلال.
سالور،ندا؛ سهرابی، مهین؛ نظرنژاد، نرگس.(1400)، تبیین خردگرایی «ابنسینا » در روند ابداع نقوش هندسیِ تزیینات وابسته به معماری(مورد مطالعاتی: پنج آرامگاه سلجوقی)نشریۀ علمی باغ نظر،18(102)، 53-68.
شریف فخر، فاطمه(1390). شهود عقلی دراندیشه فلسفی ابنسینا (نظریه اتصال عقل به عقل فعال)، رسالۀ دکتری، قم: دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم.
کوماراسوامی آناند،(۱۳۸۴). استحاله طبیعت در هنر، ترجمه صالح طباطبایی تهران فرهنگستان هنر
مکی نژاد، مهدی ،(1393). دیدگاه مرکزگرایی، تقارن و تکرار در هنرهای سنتی ایران، کیمیای هنر ، (10)، صص99 - 111
ملک شاهی، حسن.( 1396). ترجمه اشارات و تنبیهات، جلد: ۱، تهران: انتشارات سروش.
نائیجی، محمد حسین، (1387).ترجمه و شرح کتاب نفس شفا، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
نجیب اغلو، نجیب اغلو، گلرو.(1398). هندسه و تزیین در معماری اسلامی(طومار توپقاپی)، مترجم: مهرداد قیومی بیدهندی، تهران: روزنه.
هاشم نژاد، حسین(1392)، زیبایی شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتالهین، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)
هاشم نژاد، حسین. (1396). مبانی فلسفی هنر در آثار ابن سینا، جاویدان خرد، (32)، صص 227-246
هوشیار، مهران،(1398).زبان فراموش شده،مقدمه ای بر مبانی هنرهای سنتی و تجسمی ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
یوسفیان جواد (۱۳۷۹) نگاهی به مفهوم زیبایی شناسی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، دوره ۴۳، شماره ۱۷۷، ص ۱35- ۱۷۲
Sources:
Ibn Sina, (1379). Surviving the drowning in the sea of delusions, edited by Mohammad Taghi Danesh Pajoh, Tehran, Tehran University Press.
_____, (1383). Treatise on the soul, with introduction, notes and proofreading by Musa Omid, Hamadan: Ibn Sina University.
_____, (1383 A), Warnings and punishments, Volume 3, Qom: Nash al-Balagha.
_____, (1383b), Theology of Ala'ei Encyclopedia, Hamedan: Ibn Sina University.
______, (2014). Theology of the book al-Shafa, research by Ayatollah Hassanzadeh Amoli, Qom: Bostan Kitab.
______, Treatise on love, (1953), research: Helmi Zia Olkan; Istanbul: Istanbul Faculty of Literature.
Ajand, Yaqoub. (2013), seven decorative principles of Iranian art. Tehran: Peikareh
Aflotin, Ennead (Tasouaat), 1997, translated by Farid Jabr, Beirut: Maktaba al-Nashron.
Burkhart, Titus (1369). Sacred Art (principles and methods), translated by: Jalal Sattari, Tehran: Soroush Publications.
Pakbaz, Rooyin (1378). Encyclopedia of Art, Tehran: Contemporary Culture.
Taslimi, Nasrallah (2014). Getting to know Iran's handicrafts, Tehran: Technical and professional textbook authoring office.
Jafarian, Mohammad Hani (2018). Principles of beauty in Ibn Sina's philosophy, Islamic Wisdom Quarterly, 6(3), pp. 101-118.
Hosoori, Ali, (2012). Basics of Traditional Design, Tehran: Cheshmeh Publishing.
Khakzad, Afra; Rabiei, Hadi; Akwan, Mohammad, (1400). Enjoyment of works of art and its relationship with cognitive abilities from Ibn Sina's point of view, modern wisdom, scientific-research journal, year 12, number 2, pp. 66-85
Rabiei, Hadi; Ghaffari, Mitra, (2017). Simulations in painting from Ibn Sina's point of view, Contemporary Wisdom, Year 9 (1), pp. 179-195
Rabiei Hadi, (2019). Ibn Sina's Philosophy of Art, Qom: Islamic Propaganda Office of the Seminary.
Rabiei, Hadi; Ghaffari, Mitra, (2017). A reflection on the place of painting in Sinavi's wisdom, Kimiaye Honar, No. 28, pp. 75-97
Rahimian, Saeed; Rahbari, Massoud (1390). The epistemological position of active reason in Ibn Sina's thought, Shiraz University's Religious Thought Quarterly, pp. 94-71.
Farabi, (1995). Opinions of the people of Al-Madinah al-Fazlah and their opposites, Beirut: Al-Hilal Library.
Saloor, Neda; Sohrabi, Mahin; Nazarnejad, Narges. (1400), Explanation of the rationalism of "Avicenna" in the process of inventing geometric motifs related to architecture (case study: five Seljuk tombs) Bagh Nazar Scientific Journal, 18(102), 53-68.
Sharif Fakhr, Fatima (2013). Intellectual Intuition in Avicenna's Philosophical Thought (Theory of Connecting Intellect to Active Intellect), Doctoral Dissertation, Qom: Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom.
Kumaraswamy, Anand (2004). The transformation of nature in art, translated by Saleh Tabatabai, Tehran Art Academy
Makinejad, Mehdi, (2014). The perspective of centrism, symmetry and repetition in traditional Iranian arts, Kimiaye Honar, (10), pp. 99-111
Malek Shahi, Hassan. (2016). Translation of warnings and punishments, volume: 1, Tehran: Soroush Publications.
Naeji, Mohammad Hossein, (1387). Translation and explanation of the book Nafs Shafa, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute (RA).
Najib Oglu, Najib Oglu, Golroo. (2018). Geometry and decoration in Islamic architecture (Tomar Topqapi), translator: Mehrdad Qayyoomi Bidhandi, Tehran: Rozaneh.
Hashemnejad, Hossein (2012), Aesthetics in the works of Ibn Sina, Sheikh Ashraq and Sadr al-Maltahin, Organization for Studying and Compiling Humanities Books of Universities (Samt)
Hashem Nejad, Hossein. (2016). Philosophical foundations of art in Ibn Sina's works, Javedan Kherad, (32), pp. 227-246
Hooshiar, Mehran, (2018). The Forgotten Language, An Introduction to the Basics of Traditional and Visual Arts of Iran, Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Samt).
Yousefian, Javad, (1379). A look at the concept of aesthetics, Tabriz Faculty of Literature and Humanities Journal, Volume 43, Number 177, pp. 172-135 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 225 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 622 |