تحلیل نظریه‌های ارزش در تطبیق با افعال اخلاقی خداوند | ||
| حکمت معاصر | ||
| مقاله 8، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، تیر 1401، صفحه 247-274 اصل مقاله (334.05 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cw.2022.26161.1629 | ||
| نویسندگان | ||
| سمیه السادات موسوی* 1؛ سید علی اکبر حسینی قلعه بهمن2 | ||
| 1دانشجوی دکتری اخلاق اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی قم (نویسنده مسئول) | ||
| 2دانشیار گروه ادیان، مؤسسه امام خمینی (ره)، | ||
| چکیده | ||
| نظریه‌های ارزش در پی تعیین معیار خوب و بد برای افعال اخلاقی هستند. به‌رغم تنوعی که در این نظریه‌ها وجود دارد هیچ‌یک تاکنون قابلیت انطباق بر افعال اخلاقی خداوند را نداشته‌اند. ازآنجاکه معیارهای ارائه‌شده، همچون انگیزه فضیلت‌مندانه، وظیفه، لذت، سعادت و قرب‌الهی مختص انسان بوده و در مورد سنجش خوب و بد افعال الهی ناکارآمد هستند باید به دنبال نظریه ارزشی بود که بر همه فاعل‌های اخلاقی، اعم از انسان و خداوند قابل انطباق باشد. در این نوشتار سعی بر آن است تا پس از بررسی مهم‌ترین نظریه‌های ارزش به روش تحلیلی، نظریه ارزشی معرفی شود که بتواند افعال الهی را نیز دربرگیرد. نتایج نشان می‌دهد نظریه‌های فضیلت‌محوریِ فاعل‌مبنا و وظیفه‌گرایی برای سنجش افعال الهی کارایی ندارند. فقط نظریه غایت‌گرای کمال‌گرا ـ که شامل فضیلت‌محوری غایت‌انگار نیز می‌شود ـ آن هم با تفسیری خاص، ظرفیت ارائه معیار برای افعال اخلاقی خداوند را دارد. به‌نظر می‌رسد اگر غایت افعال اخلاقی، «صِرف کمال» در نظر گرفته شود در این صورت، زمانی که بر اثر فعل اختیاری فاعل، کمالی تحقق یافت، غایت اخلاقی حاصل شده است؛ حتی اگر آن کمال برای افرادی غیر از خود فاعل باشد. بنابراین، به کمال‌رساندن مخلوقات از جانب خداوند که خود، کمال محض است عملی اخلاقی به‌شمار می‌رود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نظریه غایت‌گرای کمال‌گرا"؛ نظریه ارزش"؛ صِرف کمال"؛ افعال اخلاقی خداوند"؛ فاعل اخلاقی"؛ "؛ ارزش اخلاقی" | ||
| مراجع | ||
|
اترک، حسین (1389). «وظیفه‌گرایی اخلاقی»، اخلاق در علوم و فناوری، سال5، ش1و2، ص27 ـ 35.
الاشعری، ابوالحسن (بی‌تا). اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، مصر: المکتبة الازهریة للتراث.
ایجی، میرسیدشریف (1325ق). شرح المواقف، قم: الشریف الرضی.
پینکافس، ادموند (1382)، از مسأله‌محوری تا فضیلت‌گرایی، ترجمه سیدحمیدرضا حسنی و مهدی علی‌پور، قم: معارف.
التفتازانی، سعدالدین (1409ق). شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی.
حسینی قلعه‌بهمن، سیدعلی‌اکبر (1394). «تحلیلی بر ساختار نظام اخلاقی در ادیان»، معرفت ادیان، سال هفتم، ش1، پیاپی25، ص113 ـ 130.
حسینی قلعه‌بهمن، سیدعلی‌اکبر (1399). «گستره‌شناسی تحلیلی پژوهش‌های اخلاقی»، فصلنامه علمی ـ ترویجی در حوزه اخلاق، سال دهم، ش40، پیاپی62، ص97 ـ 126.
حسینی، سیدعقیل (1399). «نظریه ارزش»، دانشنامه اقتصاد، دوره3، ش1، ص1ـ5.
حلی، حسن بن یوسف (1382). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام.
دبیری، احمد (1389). «فضیلت‌گرایی در اخلاق»، معرفت اخلاقی، سال2، ش1، ص5 ـ 22.
رازی، فخرالدین (1411ق). المحصل، عمان: دار الرازی.
سبحانی، جعفر (1413ق). الإلهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، قم: مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام.
سربخشی، محمد (1399). «وظیفه‌گرایی یا غایت‌گرایی و وجه مراعات ارزش‌های اخلاقی توسط خداوند متعالی»، پژوهش‌های نوین دینی، سال اول، ش1، ص77 ـ 96.
شیرزاد، امیر (1390). کلام اسلامی، تهران: سمت.
صبری، علی و سیدمحمدکاظم علوی (1395). «رابطه سعادت و فضیلت از دیدگاه ارسطو و فارابی»، الهیات تطبیقی، سال هفتم، ش16، ص101 ـ 114.
صدرای شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1384). نهایه الحکمه، قم: مؤسسه امام خمینی(ره).
طوسی، نصیرالدین (1374). قواعد العقائد، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
طوسی، نصیرالدین (1405ق). تلخیص المحصل، بیروت: دار الاضواء.
عالمی، سیدمحمد (1389). رابطه دین و اخلاق، قم: بوستان کتاب.
فارسی‌نژاد، علیرضا (1395). «هدف‌داری آفرینش از منظر قرآن کریم و حکمت متعالیه»، دو فصلنامه عقل و دین، سال8، ش15، ص91 ـ 119.
کاپلسون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی، تهران: سروش.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384الف). آموزش عقاید، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384ب). نقد و بررسی مکاتب خلاقی، قم: مؤسسه امام خمینى(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1389). خداشناسی، قم: مؤسسه امام خمینی(ره).
مک‌اینتایر، السدیر (1377). «اخلاق فضیلت‌مدار»، ترجمه حمید شهریاری، نقد و نظر، دوره4، ش13ـ14، ص286 ـ 299.
ملامحسنی، فاطمه، محمد سعیدی‌مهر و رضا اکبریان (1392). «کمال‌گرایی اخلاقی در بوته نقد»، اندیشه دینی، دوره13، ش3، پیاپی48، ص47 ـ 64.
میرصانع، سیدمحمدباقر و هادی صادقی (1396). «فضیلت‌گرایی پیشین و معاصر؛ یونان باستان و پینکافس»، اخلاق‌پژوهی، سال اول، ش1، ص87 ـ 112.
نوری، حسین بن محمدتقی (1408ق). مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
Al-Ash'ari, Abul-Hasan. No date. Al-loma' Fe Radde Ahle Zayghe Val Beda', Egypt: Al-Azhar Heritage Library.
Alemi, Seyed Mohammad. 2010. Rabeteye Din Va Akhlagh, Qom: Book Garden.
Atrak, Hussein. 2010. "Ethical Deontological", Akhlagh Dar Oloom Va Fanavary5, No.1&2: 27-35.
Copleston, Frederick. 2002. Tarikhe Falsafe, Translated by Seyed Jalaluddin Mojtabavi, Tehran: Soroush.
Dabiri, Ahmad. 2010. "Fazilatgerayi Dar Akhlagh", Ma'refate Akhlaghi2, No.1: 5-22.
Eiji, Mirsayyed Sharif. 1908. Sharhol Mavaghef, Qom: Al-Sharif Al-Radhi.
Farsi Nejad, Alireza. 2016. "Hadafdarye âfarinesh Az Manzare Qurâne Karim Va Hekmate Motaâliye", Dofaslnameye Aghl Va Din8, No.15: 91-119.
Frankena, William. 1963. Ethics, USA: Prentice-Hall INC.
Heli, Hassan Ibn Yusuf. 2003. Kashfolmorad Fi Sharhe Tajridel E'teghad, Qom: Imam Al-Sadiq Foundation.
Hirose, Iwao & Jonas Olson. 2015. The Oxford Handbook of Value Theory, New York: Oxford University Press.
Holmes, Robert. 1993. Basic moral philosophy, California: Wadsworth.
Honderich, Ted. 1995. The Oxford Companion to Philosophy. New York: Oxford University Press.
Hosseini Ghaleh Bahman, Sayyed Ali Akbar. 2015. "Tahlily Bar Sâkhtâre Nezâme Akhlâghy Dar Adyân", Ma'refate Adyân7, No.25: 113-130.
Hosseini Ghaleh Bahman, Seyyed Ali Akbar. 2021. "Gostare Shenâciye Tahlilye Pajooheshhâye Akhlaghy", Faslnâme Elmy-Tarviji Dar Hawzeye Akhlagh10, No.62: 97-126.
Hosseini, Seyyed Aqeel. 2021. "Nazariye Arzesh", Dâneshnâmeye Eghtesad3, NO.1: 1-5.
Hurka, Thomas. 2006. “value theory”, The Oxford Handbook of Ethical Theory, edited by David Copp, New York: Oxford University Press, p357 – 379.
MacIntyre, Alasdair. 1998. "Akhlâghe Fazilatmadâr", translated by Hamid Shahriari, Critique and Opinion4, No.13-14: 286-299.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taghi. 2010. Khodâshenâci, Qom: Imam Khomeini Institute.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi. 2005a. Amozeshe A'ghâyed, Tehran: Islamic Propaganda Organization.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi. 2005b. Naghd Va Barreciye Makâtebe Akhlaghy, Qom: Imam Khomeini Institute.
Mirsâne', Seyyed Mohammad Bâqer and Hâdi Sâdeghi. 2017. "Fazilatgerâye Pishin Va Moâser, Yoonâne Bâstân Va Pincoffs". Akhlâghpajoohy1, No.1: 87-112.
Mullâh Mohseni, Fâtemeh & Mohammad Sae'dimehr & Rezâ Akbariân. 2013. "Kamâlgerâyi Akhlâghy Dar Boote Naghd", Andisheye Diny13, No.48: 47-64.
Nouri, Hussein Ibn Muhammad Taqi. 1988. Mustadrak al-Wasa'il, Qom: Alolbayt Institute.
Pincoffs, Edmund. 2003, Az Masalemehvary Tâ Fazilatgerâyi, translated by Seyed Hamid Reza Hassani and Mehdi Alipour, Qom: Maaref.
Razi, Fakhruddin. 1991. Almohassal, Oman: Dar Al-Razi.
Rescher, Nicholas. 1969. Introduction to value theory, New Jersey: Prentice-Hall, Englewood Cliffs.
Sabri, Ali & Seyed Mohammad Kazem Alavi. 2016. "Râbete Saâdat Va Fazilat Az Didgâhe Arasto Va Fârâby", Elâhiyyâte Tatbighy7, No.16: 101–114.
Sadra Shirazi, Mohammad Ibn Ibrahim. 1981. Alhekmatol Motaâliyah Fel Asfârel Aghliyatel Arba'h, Beirut: Dâr Al-Ahya Al-Torath.
Sarbakhshi, Mohammad. 2015. "Vazifegerâyi Yâ ghâyatgerâyi Va Vajhe Morâ'te Arzeshhâye Akhlâghy Tavassote Khodâvand", Pajooheshhâye Novine diny1, No.1:77-96.
Shirzad, Amir. 2011. Kalâme Eslâmy, Tehran: Samt.
Sobhani, Jafar. 1995. Alelâhiyât Alâ Hadyel Ketâb Va Sonnate Val Aghl, Qom: Imam Al-Sadiq Foundation.
Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein. 2005. Nehâyatol Hekmat, Qom: Imam Khomeini Institute.
Taftazani, Sa'd al-Din. 1989.Sharhol Maghâsed, Qom: Al-Sharif Al-Radhi.
Tusi, Nasir al-Din. 1985. Talkhisol Mohassal, Beirut: Dar Al-Azwa.
Tusi, Nasir al-Din. 1995. Ghavâedol Aghâed, Qom: Seminary Management Center.
Zagzebski, Linda. 2004. Divine motivation theory, New York: Cambridge University Press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,701 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 652 |
||