ارزیابیِ روایتِ مهدی بازرگان از خلقیات ایرانیان، با نقد و تفسیرِ کتاب سازگاری ایرانی | ||
| پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی | ||
| دوره 24، شماره 2 - شماره پیاپی 116، شهریور 1403، صفحه 187-215 اصل مقاله (351.21 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/crtls.2024.45771.2745 | ||
| نویسندگان | ||
| جواد مویزچی1؛ سید خدایار مرتضوی اصل* 2؛ سید مصطفی تقوی مقدم3 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 2استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران | ||
| 3استادیار گروه انقلاب اسلامی، پژوهشکده تاریخ معاصر، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| پرداختن انتقادی به موضوع «خلقیات ایرانیان» درقالب داستان، سفرنامه و... همواره از جمله موضوعات پرمخاطب و پرمناقشه بوده است. در این میان، کتابِ «سازگاری ایرانی» نوشته مهدی بازرگان به جهت قرارگرفتن در حدِ واسطی از آثارِ دوره قاجار(نوعاً سفرنامه)، با شمارِ قابل توجهی از متون عموماً جامعه شناسانه‌ی سالهای اخیر، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. رویکردِ نوآورانه‌ی کتاب و تاثیر آن بر خوانش انتقادی و خویش‌کاوی ایرانیان، از نکات برجسته و پرسش‌برانگیز کتاب بوده، که در نسبت با متون مشابه در قبل و بعد آن و در سنجش با دوره‌های مختلفِ اندیشهورزی خودِ بازرگان، حایز اهمیت است. سوال محوری مقاله، این است که آیا کتابِ «سازگاری ایرانی» (که به دشوارگی و بحث‌برانگیز بودنِ خلقیات ایرانیان می‌پردازد)؛ قابلیت طرح بعنوان نظریه‌ای نوآورانه و در پاسخ به یک بحرانِ واقعی-اجتماعی را دارد؟ برای یافتن پاسخ این سؤال، از روشِ تفسیرِ مؤلف‌محور(قصدگرا)ی «کوئنتین اسکینر» و چارچوب نظری «توماس اسپریگنز» کمک گرفته خواهد شد. تا هدفِ محوری تحقیق (یعنی فهمِ میزانِ آغازگری و جایگاه اندیشهورزی بازرگان، در نسبت با سبکِ خلقیات‌شناسی ایرانیان) هرچه بهتر آشکار شود. یافته‌ها و نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ایده‌ی بازرگان در خُرده‌گیری از روحیه و خلقیات ایرانی با وجود تمام نقدهای وارد بر آن، همچنان منشاء الهام یا در راستای کنش علمی دیگر نظریه‌پردازان بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خلقیات ایرانی؛ اسپریگنز؛ اسکینر؛ تفسیر؛ خَلق نظریه | ||
| مراجع | ||
|
آبراهامیان، یرواند(1389)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه: محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، نشر نی.
اسپریگنز، توماس(1365)، فهم نظریه‌های سیاسی، ترجمه: فرهنگ رجایی، تهران: آگاه. اسدی، محمدرضا(1383)، دانایی و معضل دین‌داری، تهران: نشراندیشه امروز.
بازرگان، مهدی(بیتا)، سازگاری ایرانی، تهران: پیام آزادی(74 صفحه). (این کتاب در سال 1357 نیز توسط همین ناشر در 78 صفحه مجددا منتشر گردید)
بازرگان، مهدی (1359)، راه طی‌شده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بازرگان، مهدی(1380)، مجموعه آثار شماره4 (مقالات اجتماعی و فنی)، [تهیه و تنظیم] بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان، تهران: شرکت سهامی انتشار.
جمالزاده، سیدمحمدعلی(1345)، خلقیات ما ایرانیان، تهران: فروغی.
حجاریان، سعید (1376)، گونه‌شناسی جریانهای روشن‌فکری ایران معاصر، فصلنامه پژوهش. سال دوم، شماره7.
حقیقت، سیدصادق(1385)، روش‌شناسی در علوم سیاسی، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
رضاقلی، علی(1377)، جامعه‌شناسی نخبه‌کشی؛ قائم مقام، امیرکبیر، مصدق: تحلیل جامعه‌شناختی برخی از ریشه‌های تاریخی استبداد و عقب‌ماندگی. تهران: نشر نی.
رهبانی، مرتضی(1387)، روحیه ایرانی، روحیه شرقی: نقد و بررسی کتاب سازگاری ایرانی مهدی بازرگان، تهران: شرکت چاپخش سهامی خاص.
زیباکلام، صادق(1374)، ما چگونه ما شدیم؟ ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران، تهران: انتشارات روزنه.
زیگفرید، آندره(1394)، روح ملت‌ها، ترجمه: احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
سایت فرهنگ سدید(9خرداد1402)، «اندر احوالات خودستیزی جامعه ایرانی؛ درآمدی انتقادی بر خلقیات ما ایرانیان»، کدخبر8284.
سریع القلم، محمود(1390)، اقتدارگرایی ایرانی در عهد قاجار، تهران: نشر فرزانروز.
سریع القلم، محمود(1389)، فرهنگ سیاسی ایران، تهران: نشر فرزانروز.
فراستخواه، مقصود(1394)، ما ایرانیان: زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی، تهران: نشر نی.
فولر، گراهام(1373)، قبله عالم: ژئوپلتیک ایران، ترجمه: عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
قوچانی، محمد(1390)، «لیبرالِ تنها؛ چگونه مهدی بازرگان تا پایان عمر اصلاح‌طلب باقی ماند؟»، ماهنامه‌ی مهرنامه، سال دوم، دی1390، (ص12-15).
کاتوزیان، همایون(1390)، ایران، جامعه‌کوتاه مدت و 3مقاله دیگر، تهران: نشر نی.
مرتضوی، سیدخدایار(1389)، «تبیین روش‌شناسی اندیشه سیاسی ازمنظر کوئنتین اسکینر»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال سوم، شماره اول، تاریخ چاپ زمستان 1389(ص159تا191).
مرتضوی، سیدخدایار(1388)« کاوشی در روش‌شناسی تاریخ اندیشه‌های سیاسی»(مطالعه موردی: نقد اسکینر بر روش‌شناسی قرائت متنی)، فصلنامه سیاست، دوره 39، شماره 1، تاریخ چاپ بهار1388(ص285-304)
مرکز بررسی اسناد تاریخی(1390)، مهندس‌مهدی‌بازرگان به روایت اسناد ساواک، جلداول، چاپ اول، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
مویزچی، جواد و مرتضویاصل، خدایار(1401)، «خوانشی از عزاداری حسینی(ع)، بهمثابه یک سبکزندگی». سال10، شماره1، تابستان1401، شماره پیاپی37(ص36 الی67)
مهدویزادگان، داود(29دی1398)، «روح"سازش" در منطق مهندس بازرگان»، گفتگوی خبرگزاری مهر با دکتر مهدویزادگان، کد 19095.
میرشکاک، یوسفعلی(1389)، «نیست انگاری و ایمان؛ گفتگو با یوسفعلی میرشکاک»، مجله بازتاب اندیشه، شماره11.
نجاتی، سرهنگ غلامرضا(1375)، خاطرات بازرگان، شصت سال خدمت و مقاومت، گفتگو با سرهنگ غلامرضا نجاتی. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
نراقی، حسن(1380)، جامعه‌شناسی خودمانی (چرا درمانده‌ایم؟)، تهران: نشر اختران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 250 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 194 |
||