سیر حافظه جمعی در شکل‌گیری فرهنگ سوگواری در جامعه دینیِ ایران مبتنی بر نظریه «حافظه جمعی» موریس هالبواکس با مطالعه موردی «مراسم عاشورا و سیاووشان» | ||
| جامعه‌پژوهی فرهنگی | ||
| دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 51، خرداد 1403 اصل مقاله (585.77 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/scs.2024.9341 | ||
| نویسندگان | ||
| رقیه موسوی* 1؛ بهناز پیامنی2 | ||
| 1دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور،تهران، ایران | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه پیام نور،تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| انسان در چهارچوب یک فرآیند تحول بزرگ تاریخی و اجتماعی زیست می‌کند و در امتداد نسل‌هایی از گذشته قرار دارد که همگی از والدین خود آموزه‌های زیستی و آیینی را آموخته و از تجربه خود نیز در موقعیت‌های مختلف اجتماعی، دینی و تاریخی نیز بهره برده است. لذا دلیل ایجاد یک جامعۀ یکپارچه می‌تواند ذهن هرکس را به سمت‌وسوی فرایندی قاعده‌مند هدایت کند که از حافظه‌ای جمعی نشأت گرفته است. موریس هالبواکس ازجمله فیلسوفانی است که نظریه خود در باب حافظه جمعی را بر اساس سه مرحله توصیف کرده است. 1-بومی‌سازی حافظه 2- یادبود بر اساس یک داستان تاریخی و3- تشکیل حافظه دینی طبق باورهای پیشینیان؛ درواقع حافظه انسان می‌تواند ظرفیت کامل ذهنی را برای یادآوری حوادث و تجربیات گذشته بازیابی کند. هدف از این پژوهش، بررسی سیر حافظه جمعی در شکل گیری آیین سوگواری با استعانت از حافظه جمعی بر اساس نظریات هالبواکس است که به روش تحلیلی-توصیفی و با منابع کتابخانه‌ای انجام‌شده و در پایان به این نتیجه رسیده است که جامعه دینی همواره از منشاء دینی خود پیروی می‌کند و در هر مرحله با تغییراتی به همان ماهیت اصلی خود رجوع کرده و با یک اندیشه دینی و محوری، همبستگی یک جامعه را تضمین می‌کند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فرهنگ سوگواری؛ حافظه جمعی؛ دین؛ سیاوش؛ هالبواکس | ||
| مراجع | ||
|
استنفورد، مایکل، (1392). فلسفه تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، چاپ ششم،تهران: نی.
الیاده، میرچا و دیگران(1388). اسطوره و آیین، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور،چاپ اول، تهران:اسطوره.
اوشیدری، جهانگیر(1386). دانشنامه مزدیسنا. واژه‌نامه توضیحی آیین زرتشت. چاپ چهارم. تهران: مرکز.
بلوکباشی، علی(1380). نخل گردانی(از ایران چه می‌دانم)، تهران:دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
پیامنی، بهناز(1392). پیکرشناسی شاهنامه فردوسی، چاپ اول، تهران، زوار.
جانعلیزاده چوب‌بستی و دیگران(1396). «جامعه شناسی حافظه جمعی: حوزه مطالعات پارادایمیک یا ناپارادایمیک؟»، تهران. راهبرد فرهنگ. شماره چهلم،صص 70-37.
حصوری، علی(1384). سیاوشان. چاپ دوم. تهران:چشمه.
دورکیم، امیل(1396).صور بنیانی حیات دینی. ترجمه باقر پرهام. چاپ ششم. تهران: مرکز.
.....................(1390). تربیت و جامعه‌شناسی، ترجمه فریدون سرمد، چاپ اول، تهران: کندوکاو
رحمانی،جبار(1394). آیین و اسطوره در ایران شیعی. انسان شناسی مناسک عزاداری محرم. چاپ اول. تهران:خیمه.
رئیس‌الساداتی، ریحانه، پارسانیا، حمید، (1402).«هویت دینی و شاخص‌های آن نزد اندیشمندان اجتماعی پسامدرن، تهران،جامعه‌پژوهی فرهنگی، شماره2،صص24-1.
سیوان، امانوئل و دیگران، (1387). خاطره و گفتمان جنگ. به اهتمام فرهاد ساسانی. چاپ اول. تهران: سوره مهر.
عبدالکافی بن ابوالبرکات،(1389). اسکندرنامه: روایت فارسی از «کالیتنس دروغین» پرداخت میان قرون ششم/ هشتم. ویرایش ایرج افشار. چاپ دوم. تهران:چشمه.فاضلی، نعمت الله، (1391). مردم نگاری هنر. جستارهای جامعه شناختی و انسان شناختی در زمینه ادبیات وهنر. چاپ اول. تهران: فخراکیا.
فرامکین، گرگوار، (1372). باستان شناسی در آسیای میانه. ترجمه صادق ملک شهمیرزادی. تهران: موسسه انتشارات وزارت خارجه.
فردوسی،(1387). شاهنامه. به تصحیح سعید حمیدیان. چاپ اول.تهران: قطره.
فروید،زیگموند،(1398). توتم و تابو. ترجمه محمد علی خنجی، چاپ اول.تهران:نگاه.
فریزر، جیمز، شاخه زرین(1392). ترجمه کاظم فیروزمند. چاپ هفتم. تهران: آگاه.
فوکو، میشل،(1381). فیلم و خاطره مردمی، گفتگوی ماهنامه گایه دو سینما با میشل فوکو. ترجمه مازیار اسلامی، ارغنون، شماره 20، صص 226-211.
کمپبل، جوزف،(1394). قهرمان هزارچهره. ترجمه شادی خسروپناه. چاپ ششم. مشهد: گل آفتاب.
گرامشی، آنتونیو،(1396). برگزیده نوشته‌های فرهنگی آنتونیو گرامشی. ترجمه احمد شایگان و دیگران، چاپ سوم. تهران: آگاه.
مسکوب،شاهرخ،(1354). سوگ سیاوش. چاپ اول. تهران:خوارزمی.
مظاهری، محسن حسام،(1390). رسانه شیعه، جامعه شناسی آیین های سوگواری هیأت‌های مذهبی در ایران، با تأکید بر دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
نرشخی، ابوبکر محمدبن جعفر، (1351). تاریخ بخارا. ترجمه ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، تصحیح مدرس رضوی. تهران: سعادت.
ویدن گرن، گئو(1377). دین‌های ایران. ترجمه منوچهر فرهنگ، چاپ اول. تهران: آگاهان ایده.
هدایت، صادق(1395). فرهنگ عامیانه مردم ایران، چاپ هفتم، تهران: چشمه.
هرمیداس باوند، داوود(1377). «چالش های برون مرزی هویت ایرانی در طول تاریخ».اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 130-129،صص31-20.
همیلتون،ملکم،(1387). جامعه شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران، ثالث.
یونگ، کارل گوستاو(1389). انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ هفتم، تهران، دیبا.
Antonius C. G. M. Robben,(2004), Death, Mourning, and Burial A Cross-Cultural, USA,
Halbwachs, Maurice,(1984) The collective Memory, Edited, Translated, and with an Introduction by, Lewis A. England.
Olik.J.K&J.Robbins,(1998),Social memory studies :from collective memory to the historical sociology of mnemonic practices. Annual Review sociology.USA.
Jedlowski, Paolo,(2001), Memory and Sociology, Tim
استنفورد، مایکل، (1392). فلسفه تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، چاپ ششم،تهران: نی.
الیاده، میرچا و دیگران(1388). اسطوره و آیین، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور،چاپ اول، تهران:اسطوره.
اوشیدری، جهانگیر(1386). دانشنامه مزدیسنا. واژه‌نامه توضیحی آیین زرتشت. چاپ چهارم. تهران: مرکز.
بلوکباشی، علی(1380). نخل گردانی(از ایران چه می‌دانم)، تهران:دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
پیامنی، بهناز(1392). پیکرشناسی شاهنامه فردوسی، چاپ اول، تهران، زوار.
جانعلیزاده چوب‌بستی و دیگران(1396). «جامعه شناسی حافظه جمعی: حوزه مطالعات پارادایمیک یا ناپارادایمیک؟»، تهران. راهبرد فرهنگ. شماره چهلم،صص 70-37.
حصوری، علی(1384). سیاوشان. چاپ دوم. تهران:چشمه.
دورکیم، امیل(1396).صور بنیانی حیات دینی. ترجمه باقر پرهام. چاپ ششم. تهران: مرکز.
.....................(1390). تربیت و جامعه‌شناسی، ترجمه فریدون سرمد، چاپ اول، تهران: کندوکاو
رحمانی،جبار(1394). آیین و اسطوره در ایران شیعی. انسان شناسی مناسک عزاداری محرم. چاپ اول. تهران:خیمه.
رئیس‌الساداتی، ریحانه، پارسانیا، حمید، (1402).«هویت دینی و شاخص‌های آن نزد اندیشمندان اجتماعی پسامدرن، تهران،جامعه‌پژوهی فرهنگی، شماره2،صص24-1.
سیوان، امانوئل و دیگران، (1387). خاطره و گفتمان جنگ. به اهتمام فرهاد ساسانی. چاپ اول. تهران: سوره مهر.
عبدالکافی بن ابوالبرکات،(1389). اسکندرنامه: روایت فارسی از «کالیتنس دروغین» پرداخت میان قرون ششم/ هشتم. ویرایش ایرج افشار. چاپ دوم. تهران:چشمه.فاضلی، نعمت الله، (1391). مردم نگاری هنر. جستارهای جامعه شناختی و انسان شناختی در زمینه ادبیات وهنر. چاپ اول. تهران: فخراکیا.
فرامکین، گرگوار، (1372). باستان شناسی در آسیای میانه. ترجمه صادق ملک شهمیرزادی. تهران: موسسه انتشارات وزارت خارجه.
فردوسی،(1387). شاهنامه. به تصحیح سعید حمیدیان. چاپ اول.تهران: قطره.
فروید،زیگموند،(1398). توتم و تابو. ترجمه محمد علی خنجی، چاپ اول.تهران:نگاه.
فریزر، جیمز، شاخه زرین(1392). ترجمه کاظم فیروزمند. چاپ هفتم. تهران: آگاه.
فوکو، میشل،(1381). فیلم و خاطره مردمی، گفتگوی ماهنامه گایه دو سینما با میشل فوکو. ترجمه مازیار اسلامی، ارغنون، شماره 20، صص 226-211.
کمپبل، جوزف،(1394). قهرمان هزارچهره. ترجمه شادی خسروپناه. چاپ ششم. مشهد: گل آفتاب.
گرامشی، آنتونیو،(1396). برگزیده نوشته‌های فرهنگی آنتونیو گرامشی. ترجمه احمد شایگان و دیگران، چاپ سوم. تهران: آگاه.
مسکوب،شاهرخ،(1354). سوگ سیاوش. چاپ اول. تهران:خوارزمی.
مظاهری، محسن حسام،(1390). رسانه شیعه، جامعه شناسی آیین های سوگواری هیأت‌های مذهبی در ایران، با تأکید بر دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
نرشخی، ابوبکر محمدبن جعفر، (1351). تاریخ بخارا. ترجمه ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، تصحیح مدرس رضوی. تهران: سعادت.
ویدن گرن، گئو(1377). دین‌های ایران. ترجمه منوچهر فرهنگ، چاپ اول. تهران: آگاهان ایده.
هدایت، صادق(1395). فرهنگ عامیانه مردم ایران، چاپ هفتم، تهران: چشمه.
هرمیداس باوند، داوود(1377). «چالش های برون مرزی هویت ایرانی در طول تاریخ».اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 130-129،صص31-20.
همیلتون،ملکم،(1387). جامعه شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران، ثالث.
یونگ، کارل گوستاو(1389). انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ هفتم، تهران، دیبا.
Antonius C. G. M. Robben,(2004), Death, Mourning, and Burial A Cross-Cultural, USA,
Halbwachs, Maurice,(1984) The collective Memory, Edited, Translated, and with an Introduction by, Lewis A. England.
Olik.J.K&J.Robbins,(1998),Social memory studies :from collective memory to the historical sociology of mnemonic practices. Annual Review sociology.USA.
Jedlowski, Paolo,(2001), Memory and Sociology, Time and Society. USA.
Misztal, B .A.(2003) ,Theories of social remembering , Maidenhead, Berkshire, Open University Press, England.
Xuan Huong Thi Pham,(1992), Mourning in the Ancient Near East and the Hebrew Bible, Published by Sheffield Academic Press Ltd Mansion House ,England.
rsity Press, England.
Xuan Huong Thi Pham,(1992), Mourning in the Ancient Near East and the Hebrew Bible, Published by Sheffield Academic Press Ltd Mansion House ,England. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 298 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 77 |
||