ایهام تناسب بر پایة اصطلاحات تیراندازی و کمانداری | ||
کهننامه ادب پارسی | ||
مقاله 5، دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 37، بهمن 1402، صفحه 137-158 اصل مقاله (324.93 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2023.40544.3079 | ||
نویسنده | ||
یاسر دالوند* | ||
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران. | ||
چکیده | ||
بخشی از اصطلاحات نظامی مربوط به حوزة تیراندازی و کمانداری است. بسیاری از این اصطلاحات از فرهنگهای لغت فوت شدهاند اما در رسالههای مربوط به تیراندازی و کمانداری میتوان اطلاعاتی دربارة آنها به دست آورد. در برخی از متون فارسی این اصطلاحات (نظیرِ عقده، زنده، مرده، چلیپا، زیردست، دستکش و ...) در کنار دیگر اصطلاحاتِ شناختهشده (همچون تیر، کمان، ناوک، پیکان) بهگونهای قرار گرفتهاند که ایهام تناسب تشکیل میدهند و بر غنایِ بلاغی متون میافزایند. در این مقاله کوشش شده است که تعدادی از این اصطلاحات معرفی شود و کارکرد بلاغی آنها در دیوان شاعران ادب فارسی بررسی گردد. بدین منظور ابتدا به معرفی انواع ایهام تناسب پرداخته شده و در ادامه اصطلاحات نظامی در متون فارسی در دستههای منظم تقسیمبندی شده است. در بخش اصلی مقاله نیز نمونههایی از ایهام تناسب بر پایة اصطلاحات تیراندازی و کمانداری به دست داده شده است | ||
کلیدواژهها | ||
ایهام تناسب؛ اصطلاحات نظامی؛ تیراندازی؛ کمانداری | ||
مراجع | ||
افشاری، مهران و فرزاد مروجی [مصححان] (1397) رسالههای تیراندازی: ده رساله در تیراندازی و کمانداری و جنگاوری. تهران: نشر چشمه.
امیرخسرو دهلوی، خسرو (1362) دیوان کامل امیرخسرو دهلوی. به کوشش م. درویش. چاپ دوم. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
اوحدی، رکنالدین (1391) کلیات اشعار اوحدی مراغهای. به کوشش سعید نفیسی. تهران: انتشارات سنایی.
حافظ شیرازی، شمسالدّین محمّد (1387) حافظ غنی - قزوینی. به تصحیح علامه محمّد قزوینی و قاسم غنی. به اهتمام ع. جربزهدار. چاپ هفتم. تهران: اساطیر.
خاقانی، علیبن بدیل (1382) دیوان خاقانی. به کوشش ضیاءالدین سجّادی. چاپ هفتم. تهران: زوّار
ــــــــــــ (1387) دیوان خاقانی. ویراستة میرجلالالدین کزّازی. چاپ دوم. تهران: مرکز.
خواجوی کرمانی، محمودبن علی (1389) غزلیات خواجوی کرمانی. به کوشش حمید مظهری. تصحیح و مقابله سمیه عربپور. چاپ ششم. کرمان: انتشارات خدمات فرهنگی کرمان.
خیّام نیشابوری، عمربن ابراهیم (1385) نوروزنامه. تصحیح و تحشیه مجتبی مینوی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
دالوند، یاسر (1396) زین آتش نهفته: پژوهشی در ایهامهای پنهان شعر حافظ. با یادداشتی از دکتر سعید حمیدیان. تهران: علمی.
ــــــــــــ (1397) دانشنامة تحلیل ایهام در دیوان خاقانی (رسالة دکتری). استاد راهنما سیروس شمیسا. استاد مشاور میرجلال الدین کزازی. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
ـــــــــــ (1398) کارکرد بلاغی واژگان و اصطلاحات نظامی در آثار خاقانی (طرح جایگزین خدمت). استاد راهنما حسین علیقلیزاده. تهران: دفتر واژهگزینی دانشگاه عالی دفاع ملی.
دهخدا، علیاکبر (1377) لغتنامه. زیر نظر محمّد معین و سیّدجعفر شهیدی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
رضایی هفتادری، غلامعبّاس و محمّدحسن حسنزادة نیری (1386) شرح گزیدة دیوان متنبّی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
سعدی، مصلحبن عبدالله (1389) کلیّات سعدی. به کوشش بهاءالدین خرمشاهی. چاپ ششم. تهران: دوستان.
سلمان ساوجی، سلمانبن محمد (1389) کلیات سلمان ساوجی. مقدمه و تصحیح عباسعلی وفایی. تهران: انتشارات سخن.
سنایی غزنوی، ابومجد مجدود (1362) دیوان حکیم سنایی غزنوی. به اهتمام مدرس رضوی. چاپ سوم. تهران: کتابخانة سنایی.
سیف فرغانی، سیفالدین محمد (1364) دیوان سیفالدین محمد فرغانی. با تصحیح و مقدمة ذبیحالله صفا. چاپ دوم. تهران: انتشارات فردوسی.
شافعی، محمّدبن ادریس (1434هـ) دیوان الامام الشّافعی. بهکوشش عبدالرحمن المصطاوی. چاپ هشتم. بیروت: دارالمعرفه.
شمیسا، سیروس (1377) فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
ــــــــــــــ (1386) نگاهی تازه به بدیع. چاپ سوم (از ویرایش دوم). تهران: میترا.
شمیسا، سیروس و یاسر دالوند (1396) «کارکرد اسامی نوعی غلامان و کنیزان در ساخت ایهام تناسب در ادب پارسی». متنپژوهی ادبی. سال 21. شمارة 71. صص 131 – 168.
صائب، محمدعلی (1373) دیوان صائب تبریزی. به کوشش محمد قهرمان. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
طوسی، محمدبن محمود (1382) عجایبالمخلوقات. به اهتمام منوچهر ستوده. چاپ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.
عراقی، ابراهیمبن بزرگمهر (1382) کلیات فخرالدین عراقی. تصحیح و توضیح نسرین محتشم (خزاعی). چاپ دوم: تهران: انتشارات زوّار.
عنصرالمعالی، کیکاووسبن اسکندر (1383) قابوسنامه. به اهتمام غلامحسین یوسفی. چاپ سیزدهم. تهران: علمی و فرهنگی.
فخر مدبّر، محمّدبن منصور (1346) آداب الحرب و الشّجاعه. به اهتمام احمد سهیلی خوانساری. تهران: اقبال.
کزازی، میرجلالالدین (1381) زیباشناسی سخن پارسی (بدیع). چاپ چهارم. تهران: کتاب ماد.
محتشم کاشانی، علیبن احمد (1387) دیوان محتشم کاشانی. به کوشش مهرعلی گرکانی. با مقدمة حسن سادات ناصری. تهران: انتشارات سنایی.
مولوی، جلالالدین محمد (1363) کلیات شمس یا دیوان کبیر (دفتر ششم). با تصحیحات و حواشی بدیعالزمان فروزانفر. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
نظامی، الیاسبن یوسف (1378) خسرو و شیرین. به تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. چاپ سوم. تهران: نشر قطره. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 248 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 203 |