نقدی بر تصحیح الصّراح من الصّحاح | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 7، دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 37، بهمن 1402، صفحه 197-227 اصل مقاله (780.89 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2023.41615.3108 | ||
| نویسنده | ||
| سیدمحمد صاحبی* | ||
| استادیار، گروه فرهنگ‌نویسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| فرهنگ عربی‌ـ فارسی الصّراح من الصّحاح یکی از آثار جمال‌الدین ابوالفضل محمد قَرشی و ترجمه‌ای ملخّص از تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة اثر ابونصر اسماعیل بن حماد جوهری است. قرشی این کتاب را در سال 700ق در کاشغر ماوراء‌النهر به‌پایان رساند. محمدحسین حیدریان در سال ۱۳۹۷ش، الصّراح من الصّحاح را تصحیح و با ترجمۀ بخش‌های عربی آن منتشر کرد. در این مقاله، نخست از روش تصحیح صراح با دیدی انتقادی سخن رفته‌است. سپس اشتباهات و نادرست‌خوانی‌های مصحح با مراجعه به دو نسخۀ خطی مورد استفادۀ او، یک نسخۀ چاپ سنگی و صحاح جوهری، ذکر و صورت صحیح پیشنهادی ارائه شدهاست؛ در ادامه، اهمِّ اختلافات و ناهماهنگی‌های ضبط متن با ضبط نسخ، خصوصاً نسخۀ اساس، بررسی گردیده و در پایان به برخی از نقایص و کمبودهای متن چاپی در مقایسه با دستنویس‌ها اشاره شدهاست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| الصّراح من الصّحاح؛ جمال قرشی؛ تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة؛ فرهنگ‌های عربی‌ـ فارسی؛ تصحیح انتقادی متون؛ نقد تصحیح | ||
| مراجع | ||
|
ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴)، لسان‌العرب، بیروت: دار صادر.
ابومنصور علی الهروی، موفق‌الدین (۱۳۴۶)، الابنیة عن حقایق الادویة، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اسدی، ابومنصور احمد بن علی (۱۳۹۰)، لغت فرس، تصحیح عباس اقبال، تهران: انتشارات اساطیر.
اسدی، ابومنصور احمد بن علی (۱۳۶۵)، لغت فرس، تصحیح فتح‌الله مجتبایی و علی‌اشرف صادقی، تهران: انتشارات خوارزمی.
اسماعیل بن عباد، صاحب (۱۴۱۴)، المحیط فی اللغة، تصحیح محمدحسن آل یاسین، بیروت: عالم‌الکتب.
بارتولد، واسیلی ولادیمیر (۱۳۷۶)، تاریخ ترک‌های آسیای مرکزی، ترجمۀ غفار حسینی، تهران: انتشارات توس.
برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی (۱۳۴۲)، برهان قاطع، تصحیح محمد معین، تهران: کتاب‌فروشی ابن‌سینا.
بوداق، مصطفی (۱۳۸۵)، دانشنامۀ جهان اسلام، به سرپرستی غلامعلی حداد عادل، ج ۱۰، ذیل مدخل «جمال قرشی»، تهران: بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی.
تاج‌الاسامی (۱۳۶۷)، تصحیح علی‌اوسط ابراهیمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تتوی، عبدالرشید بن عبدالغفور (۱۳۳۷)، فرهنگ رشیدی، تصحیح محمد عباسی، تهران: کتاب‌فروشی بارانی.
ترجمۀ قرآن موزۀ پارس (۲۵۳۵)، تصحیح علی رواقی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
تفسیری بر عشری از قرآن مجید (۱۳۵۲)، تصحیح جلال متینی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
جرجانی، اسمعیل بن الحسن بن محمد الحسینی (۱۳۸۴)، الاغراض‌الطبیّة و المباحث‌العلائیة، تصحیح حسن تاج‌بخش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جوهری، اسماعیل بن حماد (۱۳۷۶)، الصحاح (تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة)، تصحیح احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم.
حسن‌دوست، محمد (۱۳۹۳)، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حمیری، نشوان بن سعید (۱۴۲۰)، شمس‌‌العلوم و دواء کلام‌العرب من الکلوم، تصحیح مطهر بن على اریانى و دیگران، دمشق: دارالفکر.
حیدریان، محمدحسین (۱۳۹۷)، مقدمه بر الصّراح من الصّحاح، جمال‌الدین ابوالفضل محمد بن عمر بن خالد قرشی، تصحیح محمدحسین حیدریان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
درایتی، مصطفی (۱۳۸۹)، فهرستوارۀ دستنوشت‌های ایران (دنا)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
دهار، قاضی‌خان بدر محمد (۱۳۴۹ـ۱۳۵۰)، دستورالاخوان، تصحیح سعید نجفی اسداللّهی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۷۷)، لغت‌نامۀ دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ذاکرالحسینی، محسن (۱۳۸۲)، مقدمه بر «عراضة‌العروضیین»، جمال‌الدین ابوالفضل محمد بن عمر بن خالد قرشی، تصحیح محسن ذاکرالحسینی، نامۀ فرهنگستان، ضمیمۀ شمارۀ ۱۳.
رواقی، علی (۱۳۸۱)، ذیل فرهنگ‌های فارسی، تهران: انتشارات هرمس.
رواقی، علی (۱۳۸۳)، زبان فارسی فرارودی (تاجیکی)، تهران: انتشارات هرمس.
رواقی، علی (۱۳۹۴)، «گونه‌شناسی متن‌های فارسی؛ گونۀ فارسی فرارودی (ماوراءالنهری) با نگاهی به کتاب ارشاد»، دوفصلنامۀ آینۀ میراث، ضمیمۀ شمارۀ ۳۹.
رودکی، ابوعبدالله جعفر بن محمد (۱۳۹۹)، سروده‌های رودکی، پژوهش علی رواقی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
زمخشری، جاراللّه ابوالقاسم محمود (۱۳۸۶)، مقدمة‌الادب (از روی چاپ لیپزیک آلمان ۱۸۴۳ میلادی)، با مقدمۀ مهدی محقق، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران ـ دانشگاه مک‌گیل.
شکوری، محمدجان، ولادیمیر کاپرانوف، رحیم هاشم، و ناصرجان معصومی (۱۳۸۵)، فرهنگ فارسی تاجیکی، تهران: فرهنگ معاصر.
شمس قیس رازی (۱۳۳۸)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح محمد قزوینی و مدرس رضوی، تهران: کتاب‌فروشی تهران.
صادقی، علی‌اشرف (۱۳۵۷)، تکوین زبان فارسی، تهران: دانشگاه آزاد ایران.
صدرایی خویی، علی (۱۳۷۶)، فهرست نسخه‌های خطی مدرسۀ نمازی خوی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
صفی‌پوری، عبدالرحیم بن عبدالکریم (۱۳۹۷)، منتهی‌الأرب فی لغات‌العرب (عربی ـ فارسی)، تصحیح علیرضا حاجیان‌نژاد، تهران: انتشارات سخن.
فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۰۹)، کتاب‌العین، قم: نشر هجرت.
فرهنگ‌نامۀ قرآنی (۱۳۷۷)، با نظارت محمدجعفر یاحقی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
قرشی، جمال‌الدین ابوالفضل محمد بن عمر بن خالد (۱۳۹۷)، الصّراح من الصّحاح، تصحیح محمدحسین حیدریان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
قرشی، جمال‌الدین ابوالفضل محمد بن عمر بن خالد، الصّراح من الصّحاح، تصحیح محمد شفیع بن محمد سعید (چاپ سنگی)، گانپور.
قرشی، جمال‌الدین ابوالفضل محمد بن عمر بن خالد، الصّراح من الصّحاح، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس سنا، ش ۴۴۶.
قرشی، جمال‌الدین ابوالفضل محمد بن عمر بن خالد، الصّراح من الصّحاح، نسخۀ خطی مدرسۀ نمازی خوی، ش ۴۲.
قرشی، جمال‌الدین ابوالفضل محمد بن عمر بن خالد (۱۳۸۲)، «عراضة‌العروضیین»، تصحیح محسن ذاکرالحسینی، نامۀ فرهنگستان، ضمیمۀ شمارۀ 13.
کاسانی، ابوبکر علی بن عثمان (۱۳۵۸)، ترجمۀ صیدنه (تألیف ابوریحان بیرونی)، تصحیح منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران: شرکت افست.
کردی نیشابوری، ادیب یعقوب (۲۵۳۵)، کتاب‌البلغه، تصحیح مجتبی مینوی و فیروز حریرچی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
کرمینی، علی بن محمد بن سعید (۱۳۸۵)، تکملة‌الاصناف، تصحیح علی رواقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مکنزی، دیوید نیل (۱۳۹۴)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
منزوی، ع (۱۳۳۷)، فرهنگ‌نامه‌های عربی به فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
میدانی، ابوسعد سعید بن احمد (۱۳۸۲)، الاسمی فی الاسماء، تصحیح جعفرعلی امیدی نجف‌آبادی، تهران: اسوه.
نفیسی، سعید (۱۳۱۹)، احوال و اشعار ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی سمرقندی، تهران: شرکت کتاب‌فروشی ادب. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 209 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 221 |
||