تناظر اندیشه‌های جبر، اراده آزاد و رضایت (خرسندی) از منظر تقابل‌های اندیشگانی اوستا و متن‌های فارسی میانه | ||
| زبان‌شناخت | ||
| مقاله 6، دوره 14، شماره 2، اسفند 1402، صفحه 97-124 اصل مقاله (357.13 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/ls.2023.40324.2042 | ||
| نویسنده | ||
| مولود شاگشتاسبی* | ||
| دانش‌آموخته دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| جبر و اختیار که همواره یکی از پیچیده‌ترین موضوعات فلسفی در تاریخ ادیان ایران و جهان بوده‌اند، در حوزه‌ی دینی مزدیسنی نیز نقش برجسته‌ای دارند. آیین مزدیسنی به جهت تاریخ کهن و پرفرازونشیب خود از نحله‌ها، ادیان و جریان‌های فکری گوناگون تأثیر پذیرفته است و مفصل‌بندی‌های اندیشگانی متفاوتی را در آن می‌توان تشخیص داد که گاه کاملاً در تقابل با هم قرار دارند. تلفیق پیچیدگی‌های رازگونه‌ی مسئله‌ی جبر و اختیار با ابهامات بغرنج آیین کهن ایرانی منجر به خلق مفاهیم معناسازی می‌گردد که از تقابل‌های اندیشگان موجود در این دو حوزه برخاسته است. یکی از مهم‌ترین موضوعات در آیین مزدیسنی، اندیشه خرسندی و مفاهیم پیرامون آن است که با اندیشه‌ی جبر و اراده‌ی آزاد رابطه‌ی مستقیم دارد. در این پژوهش ضمن مروری کوتاه بر مفهوم جبر و اختیار در آیین مزدیسنی تلاش نمودیم تا از این چشم‌انداز به مفهوم خرسندی و جریان‌های فکری پیرامون آن، در اوستا و متن‌های پهلوی نظر بیفکنیم. پس از کاوش حول این مفاهیم دریافتیم که احتمالا هریک از دو جریان فکری متفاوت حول اندیشه خرسندی به یکی از اندیشگان جبر یا اراده‌ی آزاد متمایل است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جبر و اراده‌ی آزاد؛ اوستا؛ متن‌های پهلوی؛ خرسندی؛ تقابل | ||
| مراجع | ||
|
آموزگار، ژاله و احمد تفضلی 1385، کتاب پنجم دینکرد، تهران: معین.
بویس، مری 1393، تاریخ کیش زرتشت، ترجمه‌ی همایون صنعتی زاده، تهران: گستره.
بهار، مهرداد 1398، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
تفضلی، احمد 1354، مینوی خرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
دوستخواه، جلیل 1370، اوستا کهن‌ترین سرودها و متن‌های ایرانیان، تهران، مروارید.
رینگرن، هلمر 1388، تقدیرباوری در منظومه‌های حماسی فارسی (شاهنامه و ویس و رامین)، ترجمه‌ی ابوالفضل خطیبی، تهران: هرمس.
زنر، روبرت چارلز 1384، زروان معمای زرتشتی گری، ترجمه‌ی دکتر تیمور قادری.
................................. 1375، طلوع و غروب زرتشتی گری، ترجمه‌ی دکتر تیمور قادری، تهران: فکر روز.
سنگاری، اسماعیل. کرباسی، علی‌رضا و عرفانه خسروی 1395، حدود مفاهیم جبر و اختیار در متون پهلوی و رابطه‌ی آن‌ها با نقش انسان در تاریخ در اندیشه‌ی مزدیسنی.
شاکد، شایول 1392، کتاب ششم دینکرد (حکمت فرزانگان ساسانی)، ترجمه‌ی فرشته آهنگری، تهران: صبا.
...................... 1397، تحول ثنویت، ترجمه‌ی سید احمدرضا قایم مقامی، تهران: ماهی.
....................... 1393، از ایران زردشتی تا اسلام مطالعاتی درباره‌ی تاریخ دین و تماس‌های میان فرهنگی، ترجمه‌ی مرتضی ثاقب فر، تهران: ققنوس.
شاگشتاسبی، مولود، حسن‌زاده، محمدحسن 1401، «خرسندی و خشنودی در متن‌های باستانی ایران»، نشریه‌ی تحقیقات تاریخ اجتماعی، س 12، ش 1، ص 199-227.
شریفی، گلفام 1384، «دیدگاه ایرانیان باستان به مساله‌ی جبر و اختیار»، مجله‌ی مطالعات ایرانی، مرکز تحقیقات فرهنگ و زبان‌های ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، س4، ش 7، ص 149-172.
عریان، سعید 1391، متن‌های پهلوی، تهران، علمی.
فضیلت، محمود. (1381). کتاب سوم دینکرد متنی به زبان پهلوی. تهران، نشر فرهنگ دهخدا.
کاویانی پویا، حمید 1389، «جبر و اختیار در ایران باستان»، نامه‌ی تاریخ‌پژوهان، س 6، ش 21، ص 116-133.
کربن، هانری 1384، بن‌مایه‌های آیین زردشت در اندیشه‌ی سهروردی، ترجمه‌ی محمود بهفروزی، تهران: جامی.
میرفخرایی، مهشید 1394، بررسی دینکرد ششم، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی.
هیلنز، جان راسل 1373، شناخت اساطیر ایران، ترجمه‌ی ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چ 12، تهران: چشمه.
Anklesaria, Behramgore Tehmuras (1957), Zand-ī Vohūman Yasn and two Pahlavi fragments, Bombay.
Boyc, mary (1957), "some reflections on zurvanism" BSOAS 19: 304-316.
Daryaee, Touraj (2016), On the Explanation of Chess and Backgammon Abar Wizārišn ī Čatrang ud Nihišn Nēw-Ardaxšīr, UCI jordan center of Persian studies
Frankfurt, Harry (2003), Alternative Possibilities and Moral Responsibilities, "Free Will", Gary Watson, ed. Oxford, Oxford University Press
Humbach, Helmut. Ichaporia Pallan (1994), The Heritage of Zarathushtra A NEW TRANSLATION OF HIS GĀTHĀS, Universitatssverlag C.Winter Heidelberg.
Jamasp-Asana (1897), Pahlavi Texts, Bombay.
Kane, Robert (2005), A Contemporary Introduction to Free Will, New York: Oxford University Press..
Madan, Dhanjishah Meherjibhai (1911), The Complete Text of Pahlavi Dinkard I-II, Bombay.
Shaked, Shaul (1979), The wisdom of the Sasanian Sages. Colorado: Boulder.
Skjærvø, Prods Oktor (2002), "Ahura Mazdā and Ārmaiti, Heaven and Earth in the Old Avesta", Journal of the American Oriental Society. Vol. 122, No. 2, Indic and Iranian Studies in Honor of Stanley Insler on His Sixty-Fifth Birthday. Apr - Jun 2002, pp. 399-410. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 250 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 220 |
||