مفهوم‌سازی «خودویرانگری» در داستان‌های کودک: بر اساس طرحواره‌های کاربردشناختی | ||
| زبان‌شناخت | ||
| مقاله 5، دوره 14، شماره 2، اسفند 1402، صفحه 77-96 اصل مقاله (280.63 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/ls.2023.44806.2119 | ||
| نویسنده | ||
| امیرحسین زنجانبر* | ||
| گروه ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، واحد تهران جنوب | ||
| چکیده | ||
| «مفهوم‌سازی» فرایندی پویا است که وفقِ آن، واحدهای زبانی در خدمت عملیات مفهومی و دانش پس‌زمینه‌ای قرار می‌گیرند. صاحب‌نظران علوم شناختی ساختار زبانی را بازتاب مستقیم شناخت می‌دانند؛ بدین معنا که هر اصطلاح خاص، مربوط به ادراک وضعیتی خاص است. بر همین اساس، واژه‌ای واحد می‌تواند در موقعیت‌های مختلف مفهوم‌سازی‌های مختلف داشته باشد. طرحواره‌ها، به‌عنوان یکی از ابزارهای شناخت، تصوراتی کلی‌اند که از درونی‌سازی تجربیاتِ زیسته ایجاد می‌شوند و وظیفۀ سازمان‌دهی، تفسیر و تبادل اطلاعات را بر عهده دارند. طرحواره‌های کاربردشناختی، خرده‌طرحواره‌هایی هستند که وابسته به بافتِ موقعیتی و کاربردی فراخوانده می‌شوند. این پژوهش با التفات به کلان‌طرحوارۀ «خودویرانگری»، در پی رده‌بندی خرده‌طرحواره‌های کاربردشناختی و مفهوم‌سازی‌های متناظرشان است. دامنۀ پژوهش حاضر داستان‌های واجدِ درون‌مایۀ «خودویرانگری» در گروه سنی «الف»، «ب» و «ج» است. هر یک از داستان‌ها به‌مثابۀ موقعیتی کاربردی و عینی برای فراخوانی خرده‌طرحواره‌ای خاص از کلان‌طرحوارۀ «خودویرانگری» به شمار می‌آید. پژوهش پیش‌ِرو با روش تحلیلی‌ـ توصیفی در صدد پاسخ به چگونگی مفهوم‌سازی طرحوارۀ خودویرانگری در بافت‌های موقعیتیِ داستان‌های کودک است. نتیجۀ پژوهش پنج طرحوارۀ کاربردشناختی را به‌عنوان پنج پایۀ مفهومی متفاوت معرفی می‌کند: طرحواره‌های گسستی، پیوستی، گسستی- پیوستیِ فردی، گسستی- پیوستی جمعی، گسستیِ ناخواسته. مقالۀ حاضر برای نخستین‌بار خودویرانگری را در ادبیات کودک مورد مداقّه قرار می‌دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| داستان کودک؛ زبان‌شناسی شناختی؛ مفهوم‌سازی؛ طرحواره؛ خودویرانگری؛ مرگ | ||
| مراجع | ||
|
آیزنک، مایکل و مارک کین (1397). روانشناسی شناختی، زبان، تفکر، هیجان‌ها و هوشیاری. ترجمۀ حسین زارع. ویرایش هفتم. تهران: ارجمند.
احمدوند، م. ع. (1391). روانشناسی کودک و نوجوانان. تهران: پیام نور.
ارلبروخ، ولف (1397). اردک، مرگ و گل لاله. ترجمۀ مهسا محمدحسینی. تهران: شهرتاش.
انواری، سحر (1387). لولوی قشنگ من. با تصویرگری افرا نوبهار. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
اوکلی، لیزا (1394). رشد شناختی. ترجمۀ حسین شیخ‌رضایی. تهران: دانش‌پرور.
بیگدلو، غزاله (1391). مداد بنفش. تصویرگر پگاه کاظمی. تهران: علمی و فرهنگی.
پیاژه، ژان و اینهلدر، باربل (1386). روانشناسی کودک. ترجمۀ زینت توفیق. تهران: نی.
ترکئورست، الیزا (1401). روباه و دانه‌کوچولو. تصویرگر: ناتالیا مور. ترجمۀ نعیمه جلالی‌نژاد. قم: جامعه القران الکریم.
حبیبی، حامد (1387). بوقی که خروسک گرفته بود. تصویرگر علیرضا گلدوزیان. تهران: علمی‌فرهنگی.
خادمی، غلامرضا و ابوالحسنی چیمه، زهرا (1400). مفهوم‌سازی‌های فرهنگی مرگ درگویش بختیاری زز و ماهرو. جستارهای زبانی. د12. ش6. 1-31.
زنجانبر، امیرحسین و همکاران (1400). روان‌روایت‌شناسی طنز در داستان‌های کودک با رویکردی طرحواره‌ای. تفکر و کودک. د12. ش1. 77-101.
سرمشقی، فاطمه (1394). تربچه‌خانم. با تصویرگری مرضیه سرمشقی. تهران: علمی و فرهنگی.
شارر، کاترین (1396). مرگ بالای درخت سیب. ترجمۀ پروانه عروج‌نیا. تهران: طوطی.
شریفیان، فرزاد (1398). زبان‌شناسی فرهنگی: مفهوم‌سازی‌های فرهنگی و زبان. ترجمۀ طاهره احمدی‌پور، پریا رزمدیده و حامد مولایی. رفسنجان: دانشگاه ولی‌عصر.
صنعتی، م. (1384). درآمدی به مرگ در اندیشۀ غرب. مجلۀ ارغنون. ش 27و26، 1-64.
طاقدیس، سوسن (1389). پیشی بیا من را بخور. با تصویرگری مونا توکل. تهران: امیرکبیر.
ظریفی، مرجان (1397). «نقطه‌های سیاه» در مجموعۀ ما اسب‌ها را خسته کردیم. تهران: قو. 83- 87.
عسکری، ریحانه و بوذری، علی (1400). «نقد اسطوره‌شناختی مرگ در کتاب مرگ بالای درخت سیب». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. د12. ش1. 77-104.
قلانی، بهزاد (1387). سه ماهی در برکه. با تصویرگری حامد پاژتار. تهران: راقم.
قوچانی، بیتا و کامیار جولایی (1397). «ابزارهای زبانی مفهوم‌سازی مرگ در پیکره‌ای از زبان فارسی: رویکردی شناختی و فرهنگی». زبان و زبان‌شناسی. د14. ش28. صص 97- 119.
کالوینو، ایتالو (1401). افسانه‌های ایتالیایی: دست اسکلت. با تصویرگری پیا ولنتینیس. ترجمۀ مهیا بیات. تهران: هوپا.
کمپانی زارع، مهدی (1390). مرگ‌اندیشی از گیل‌گمش تا کامو. تهران: نگاه معاصر.
لوپر، استیون (1396). دانشنامۀ فلسفه استنفورد: مرگ. ترجمۀ مریم خدادادی. تهران: ققنوس.
محمودی، علی‌محمد و طغیانی، اسحاق (1399). «واکاوی نگاه‌ها به مرگ در غزل معاصر». شعرپژوهی. د12. ش1. 205-233.
مکی، د. (1980). حالا نه بچه. ترجمۀ ط. آدینهپور (1394). تهران: چکه.
موزونی، رضا (1389). یخی که عاشق خورشید شد. با تصویرگری میثم موسوی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هنرکار، لیلا (1394). خط سیاه تنها. با تصویرگری زهرا کیقبادی. تهران: علمی‌وفرهنگی.
یوسفی، سحر؛ محمد ایرانی؛ خلیل بیگ‌زاده؛ امیرعباس عزیزی‌فر (1400). «مرگ‌اندیشی و نوزایی در قصه‌های ایرانی انجوی شیرازی». دهخدا. د13، ش48. 83-113.
Anthony, S. (1940). The Child′s Discovery of Death, Uk: Routledge & Kegan Paul.
Gire, J. (2014). How death imitates life: cultural influences on conceptions of death and dying. Online Readings in Psychology and Culture. 6(2).
Kuczok, M. (2016). Metaphorical conceptualization of death and dying in American English and Polish: a corpus based comparative study.linguistica Silesiana.
Levinas, E. (1969). Totality and infinity. (Alphonos Lingis, Pittsburg; Trans.), Pennsylvania: Duquense University Press.
Lewis, C.S. (1998). The Last Battle. London: The Bodley Head.
Lu, Wei-lun. (2017). Cultural conceptualization of death in Taiwanese Budhist and Christian eulogistic idioms. In Sharifian. F. (ed). Advances in Cultural Linguistics. (49-64). Singapore: Springer Nature.
Mey, J. L. (2010). Refrence and pragmeme. Journal of Pragmatics, 42(11), 2882-2888.
Minton, S. J. (2001). Key Thinkers in Practical Philosophy: Dr.Yalom. UK: Practical Philosophy.
Nyakoe, M. G., Matu, P. M., & Ongarora, D. O. (2012). Conceptualization of ‘Death is a Journey’ and ‘Death as Rest’ in EkeGusii Euphemism. Theory and Practice in Language Studies, 2(7), 1452-1457.
Quinn, N. & Holland, D., (Eds.), (1987), Cultural Models in Language and Thought, Cambridge: Cambridge University Press.
Steiner, J. (1977). The Bear who Wanted to Stay a Bear. Illus: Jorg Muller. London: Hutchinson & Co. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 179 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 213 |
||