بنمایهشناسی نمادین مرگ در غزل اجتماعی معاصر | ||
ادبیات پارسی معاصر | ||
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 34، بهمن 1402، صفحه 263-292 اصل مقاله (322.4 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/copl.2023.45662.4003 | ||
نویسندگان | ||
راحله محمودی* 1؛ نعمتالله ایرانزاده2 | ||
1گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی | ||
2گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران | ||
چکیده | ||
نمادپردازی یکی از ویژگیهای مهم و برجستة غزل اجتماعی معاصر است. در این اشعار برخی از بنمایهها به دلیل چندمعنا بودن از نقش بنمایة صرف فراتر رفته و به نماد تبدیل شدهاند. با توجه به اهمیت نمادها و بنمایهها در تحلیل آثار ادبی و مطالعات سبکشناسی، شناخت درست این بنمایههای نمادین ما را با زاویة دید شاعر، ذهنیت و روحیة او، سطح فکر و اندیشه و وضعیت سیاسی- اجتماعی دورة تاریخی زندگی او آشنا میکند. یکی از کهنترین موتیفهایی که به دلیل تأثیرگذاری عمیق آن بر انسان، از گذشتههای دور مورد توجه بشر بوده مرگ است و هنرمندان، آثار هنری فراوانی دربارة موتیف مرگ خلق کردهاند. از مجموع 1236 غزلی که در بین سالهای 1350 تا 1384 سروده و در کتاب غزل اجتماعی معاصر گردآوری شدهاند، بنمایة 308 غزل یعنی 25 درصد غزلیات، «مرگ» است. طبق بررسیهای سبکشناختی، واژههای «شب»، «روز و صبح»، «خاموشی و سیاهی»، «بهار»، «خزان و زمستان»، «درخت»، «باغ»، «باد»، «خاک»، «آتش» و «خورشید و آفتاب» بنمایههایی هستند که از طبیعت گرفته شده و به دلیل تکثر معنایی، کارکرد نمادین پیدا کرده و به نماد تبدیل شدهاند. این مقاله میکوشد این بنمایه های نمادین را با روش توصیفی- تحلیلی بررسی کرده و معنای آنها را در بخشی از غزلهای اجتماعی معاصر بیان کند. کلیدواژگان: بنمایهشناسی، بنمایة نمادین، غزل اجتماعی معاصر، مرگ، موتیف، نماد | ||
کلیدواژهها | ||
بنمایه؛ بنمایة نمادین؛ غزل اجتماعی معاصر؛ مرگ؛ موتیف؛ نماد | ||
مراجع | ||
- آمدی، عبدالواحدبن محمد، آقا جمال الدین خوانساری. (1366). شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم. مصحح: حسینى ارموى محدث، ج۲، تهران: دانشگاه تهران
- حسنپور آلاشتی، حسین. (1384). طرز تازه؛ سبکشناسی غزل سبک هندی. تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1376). شاعر آیینهها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل). تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس. (1384). کلیات سبکشناسی. تهران: میترا.
- شوالیه، ژان ژاک و گربران، آلن. (1388) فرهنگ نمادها. 4 ج، ترجمة سودابه فضائلی و علیرضا احمدیان، چاپ اول، تهران: جیحون.
- کواکبی، سیدعبدالرحمن. (1390). طبیعت استبداد. تهران: علم.
- لوچر، ماکس. (1386). روانشناسی رنگها. ترجمة ویدا ابیزاده، تهران: درسا.
- مظفری ساوجی، مهدی. (1393). غزل اجتماعی معاصر. تهران: نگاه.
- مقدادی، بهرام. (1393). دانشنامة نقد ادبی از افلاطون تا بارت. تهران: چشمه.
- واثقی، علی. (1336). مصاحبه با دو شاعر عرب. تهران: چاپخش.
مقالات
آلابراهیم دهکردی، صبا. (1395). «نقش درخت سرو و معانی نمادین آن در نگارههایی از شاهنامة تهماسبی». نشریة باغ نظر، اسفند، دوره13، ش45، صص 105-114. - پورنامداریان، تقی؛ خسروی شکیب، محمد. (1387). «دگردیسی نمادها در شعر معاصر». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان، ش 11، صص 147-162. - پورنامداریان، تقی؛ ابوالقاسم رادفر، جلیل شاکری. (1391). «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر». نشریة ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، ش 1، صص 25-48.
- تقوی، محمد؛ دهقان، الهام. (1388). «موتیف چیست و چگونه شکل می گیرد؟». فصلنامه تخصصی نقد ادبی، زمستان، ش 8، صص 7-32.
سمیعی گیلانی، احمد. (تابستان 1386). « مضمون، مایة غالب و نماد». نشریة نامه فرهنگستان، ش34، صص 49-59.
- عبداللهی، منیژه. (1382). «سفر در جستوجوی زندگی جاوید». مجموعه مقالات همایش سفر دانشگاه تهران، صص 157-181.
- فروغی، حسن؛ رضایی، مهناز. (1392). «تصویر مرگ و زندگی در شعر معاصر ایران». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورة 18، ش2، صص 159-170
فضایلی، سودابه. (1386). «جهان بدون نماد و مرگ معنوی انسان: ارتباط آیین، اسطوره و نماد». نشریة آزما، ش53، صص 8-11.
- کرمی، محمدحسین؛ نحوی، اکبر و رضایی، محمود. (1388). «حماسه گیلگمش در بوته نقدی نو». نشریة دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش26، (پیاپی23)، صص 233-265.
- محمودی، علیمحمد؛ طغیانی، اسحاق. (1399). «واکاوی نگاهها به مرگ در غزل معاصر». نشریة شعرپژوهی، بهار، شمارة 43، صص 205-233.
- مشایخ کندسکلا، فهیمه؛ فخر اسلام، بتول؛ نوروز، مهدی؛ شعبانی، اکبر. (1401). «مؤلفههای مرگاندیشی در شعر معاصر». نشریة سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، فروردنین، شمارة 71، صص 51-66
- نظریانی، عبدالناصر و منفردان، الهام. (1388). «نمادپردازی سیاسی- اجتماعی در اشعار نصرت رحمانی». مجلة دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان. سال8، ش 28، صص 139-160 - Abrams, M.H. (1970), A Glossary of literary, New York: Holt Rinehart | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 336 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 256 |