واکاوی تساویِ مفهومیِ ایمان با معرفت و تصدیق در آراء متکلّمان مسلمان | ||
| حکمت معاصر | ||
| مقاله 12، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، تیر 1401، صفحه 329-356 اصل مقاله (399.37 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cw.2023.39270.1858 | ||
| نویسندگان | ||
| اصغر محمدی* 1؛ سحر کاوندی2؛ محسن جاهد3 | ||
| 1دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
| 2دانشیار گروه فلسفه دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
| 3دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی | ||
| چکیده | ||
| ریشة «أمن» یکی از محوری‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم قرآنی و مسائل اعتقادی است. تفسیرهای متکثر و متعارض ایمان از نظر متکلمان اسلامی موجب شده تا برخی، دیگران را به کُفر – نقطة مقابلِ ایمان- متّهم کنند. اینکه ایمان را امری معرفتی ـ شناختی بدانیم در دو حوزه معنایی به کار می‌رود: اول اینکه دست‌یابی به ایمان از طریق عقل و استدلال‌های عقلی حاصل می‌شود؛ دوم اینکه اساساً ماهیّت ایمان از جنس معرفت و شناخت است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته، هیچ‌یک از این دو دیدگاه را قریب به صواب ندانسته و در صدد تبیین این مسئله است که ایمان می‌تواند بدون استدلال عقلی و معرفتی (به عنوان جزء ایمان) حاصل آید. برای اثباتِ این مدّعا ابتدا به بررسی اجمالیِ تلقّی متکلمان از ایمان پرداخته شده، تا نشان داده شود که صرفاً از سنخ معرفت نبودن ایمان و نیز عدم لزوم حصول آن از طریق استدلال عقلی ، نظریه‌ای است که در میان متکلمان اسلامی ریشه دارد و به نظر می‌رسد استدلال‌های این گروه قابل دفاع‌تر از گروه رقیب باشد. سپس با نگاهی مختصر به برخی از آیات، شواهدی بر اینکه ایمان از دیدگاه قرآن امری است مربوط به ساحت احساسی-عاطفیِ آدمی، آورده شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| قرآن؛ ایمان؛ معرفت؛ تصدیق؛ متکلّمان مسلمان؛ احساس و عاطفه | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن حزم اندلسى (1416ق)، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، بیروت، چاپ اول.
ابن فارس، ابوالحسین زکریاء قزوینی (1399)، مقاییس اللغة، دارالفکر.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت، چاپ: سوم.
اشعرى، ابو الحسن (بیتا)، اللمع فی الرد على أهل الزیغ و البدع - قاهره.
------، (1400ق)، مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، آلمان، ویسبادن، چاپ: سوم.
ابوزید، نصر حامد (1383)، معنای متن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران، انتشارات طرح نو.
ارسطو (1390)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، نشر طرح نو.
-----، (1381)، سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران، نشر علمی فرهنگی.
ایزوتسو، توشیهیکو (1380)، ایمان در اسلام، ترجمه زهرا پورسینا، تهران، انتشارات سروش.
-----، (1361)، خدا و انسان در قرآن، ترجمة احمد آرام، تهران، سهامی انتشار
-----، (1377)، مفاهیم اخلاقی و دینی در قرآن، ترجمة فریدون بدرهای، نشر و پژوهش فرزان روز
ایجى، میر سید شریف (1325ق)، شرح المواقف، افست قم، چاپ: اول.
باقلانى، ابوبکر محمد بن طیب(1425ق)، الإنصاف فیما یجب اعتقاده لایجوز اعتقاده لایجوز الجهل به - بیروت، چاپ: اول.
بریه، امیل (1395)، تاریخ فلسفه غرب، جلد اول، ترجمة علی مراد داودی، تهران،نشر علمی فرهنگی.
بغدادی، عبدالقاهر (1408ق)، الفرق بین الفرق، بیروت، دارالمعرفه.
تهانوى، محمدعلى بن على (1996م)، کشّاف اصطلاحات الفنون، بیروت، چاپ: اول.
تفتازانی، سعدالدین (1407ق)، شرح العقائد النسفیه، قاهره، چاپ اول.
جهانگیری،محسن (1390)، مجموعه مقالات کلام اسلامی، تهران، انتشارات حکمت.
جیمز، ویلیام (1391)، تنوع تجربه دینی. ترجمهی حسین کیانی. تهران: انتشارات حکمت.
حسینیان، حامد، حسنی، سید علی، حقیقت ایمان، (1389)، معرفت کلامی، سال اوّل، شماره دوم
حلی، ابومنصور جمالالدین حسن (1363)، أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت، قم، چاپ: دوم.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374)، مفردات الفاظ قرآن، تهران، نشر مرتضوی، چاپ: دوم.
ذاکری، مهدی، طباطبایی، سید مرتضی (1391)، رویکردی نوین در بررسی ماهیت ایمان با نگاه به ساحات وجودی نفس، انسانپژوهی دینی، دوره 9، شماره 27، صص: 105- 124.
شاطبی، ابراهیم بن موسی (1341ق)، الموافقات فی اصول الاحکام، دوجلد، قاهره.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1364)، الملل و النحل، چاپ سوم، قم، نشر الشریف الرضی
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، قم، انتشارات بیدار.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین و مطلع النیرین، تهران، نشر مرتضوی.
طوسى، محمد بن حسن (1406ق)، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، دار الاضواء بیروت.
طوسی، محمد بن محمد نصیرالدین (1359)، تلخیص المحصّل، تهران، چاپ عبدالله نورانی.
-----، قواعد العقائد (1413ق)، لبنان، چاپ: اول.
علمالهدی، سید مرتضی (1411ق)، الذخیره فی علم الکلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
غزالی، ابوحامد محمد، (1409ق)، الاقتصاد فی الاعتقاد - بیروت، چاپ اول.
-----، (1413ق)، فیصل التفرقه بین الاسلام و الزندقه، تعلیق محمود بیجو، دارالبیروت.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1409)، کتاب العین، قم، چاپ: دوم.
قرشى، على اکبر (1371)، قاموس قرآن، چاپ: ششم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
کاپلستون، فردریک (1363)، تاریخ فلسفه، جلد اول، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات سروش.
کاکایی، قاسم، حقیقت، لاله، (1387)، ماهیت ایمان از دیدگاه محمد غزالی، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، دانشگاه شهید بهشتی. دوره 1، شماره 14، صص: 145- 172.
ماتریدى، ابو منصور(1427ق)، التوحید، بیروت، چاپ: اول.
وحیدی مهرجردی، شهاب الدین، (1388)، ایمان از دیدگاه ملاصدرا، اندیشه نوین دینی، سال پنجم، شماره هفدهم، صص: 59- 85.
ولفسِن، هنری (1368)، فلسفه علم کلام، ترجمة احمد آرام، تهران، انتشارات نور الهدی.
البغوی الشافعی، أبو محمد الحسین بن مسعود (1420ق)، معالم التنزیل فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
آل غازی، عبد القادر بن ملّا حویش (1382ق)، بیان المعانی، دمشق، مطبعة الترقی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 139 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 578 |
||