بازنمایی باورهای ماوراءالطبیعی در دستبافتههای عشایر بلوچ | ||
| تحقیقات تاریخ اجتماعی | ||
| مقاله 8، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، شهریور 1402، صفحه 209-236 اصل مقاله (1.46 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/shc.2023.43289.2431 | ||
| نویسندگان | ||
| ساحل عرفان منش* 1؛ ابوالقاسم نعمت شهربابکی2؛ حسن عزیزی3 | ||
| 1استادیار گروه صنایع دستی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران | ||
| 2استادیارگروه فرش، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان. ایران | ||
| 3مربی گروه فرش ، دانشگاه حضرت معصومه قم، قم، ایران. | ||
| چکیده | ||
| طلسم و تعویذ از جمله اشیائی است که بشر از گذشته تاکنون برای رفع بلایا و مصائب از آنها استفاده کرده است. از جمله اقوامی که استفاده از طلسم در بین آنها امروزه نیز رواج دارد، عشایر بلوچ هستند. آنان برای دفع بلاها و دوریِ نیروهای بد از زندگی، از اشیاء و نقوش نمادین در تولیدات روزمره استفاده میکنند. از آنجا که دستبافته ها از مهمترین هنرهای کاربردی و روزمرة آنان است و تصویر بسیاری از طلسم و تعویذها، در این هنر نیز استفاده میشود، برای شناخت و اندیشه آن قوم پژوهش بر روی این دستبافتهها ضروری است. این پژوهش به دنبال پاسخ به تأثیر باورهای ماوراءالطبیعی بر روی دستبافتهها است، لذا با توجه به هدف پژوهش که بررسیِ حضور و بروز باورهای ماوراءالطبیعی در فرهنگ مادی عشایر بلوچ با تأکید بر دستبافته ها است، در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با گردآوری منابع به روش کتابخانهای و میدانی این نتیجه حاصل شد که اعتقادادت و باورهای این قوم در دستبافتههای آنان در قالب نقوش گیاهی، هندسی، حیوانی، انسانی و اشیاء کاربردی تجلی یافته است. همچنین فراوانی نقوشی برگرفته از اشیاء کاربردی، بیش از دیگر عناصر بود. بهعلاوه فراوانترین و گستردهترین مفهوم در میان مفاهیم، چشم زخم بود. به نظر میرسد از گذشته تاکنون دفع نیروهای شر که مهمترین آن نگاه دیگری است، در میان این قوم نیز نسبت به دیگر بلاها از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| باور ماوراءالطبیعی؛ دستبافته ها؛ عشایر بلوچ؛ چشم‌زخم؛ نقش‌مایه | ||
| مراجع | ||
|
اسفندیاری، صبا(1384)، جلوهگری نقوش در هنرهای سنتی ایران، مشهد: نور حکمت.
بروس میت فورد، میراندا(1388)، فرهنگ مصور نمادها و نشانهها در جهان، ترجمه ابوالقاسم دادور و زهرا تاران، تهران: شادرنگ
بهارلو، علیرضا، چیت‌سازیان، امیرحسین(1391)، نقش‌مایه‌ها و مفاهیم مرگ و حیات در بستر بافته‌های ترکی آناتولی، کتاب ماه هنر، ش 166.
بویس، مری(1377)، چکیده تاریخ زرتشت، ترجمه همایون صنعتیزاده، تهران: نشر صفیعلیشاه.
بیهقی، حسینعلی(1365)، هنر و فرهنگ قوم بلوچ، فصلنامه هنر، ش10.
پرهام، سیروس (1378)، جلوه‌های اساطیری و نمادهای نخستین در قالی ایران، نشر دانش، س16، ش 1.
تناولی، پرویز (1387)، طلسم گرافیک سنتی ایران، تهران: بن گاه.
جلیلیان، نعیمه،احمدپناه، سید ابوتراب(1391)، تأثیر باورهای دینی واسطوره ای بر فرش های روستایی باف همدان، دو فصلنامه علمی- پژوهشی گلجام، س8، ش 22.
جهازی، ناهید و آتشی، منوچهر(1381)، افسانههای جنوب(بوشهر)، تهران: مدبر.
حصوری، علی(1371)، فرش سیستان، تهران: فرهنگان.
حصوری، علی (1381)، مبانی طراحی سنتی در ایران، نشر چشمه: تهران.
خطیبیزاده، محمد(1389)، پوشش مردم هرمزگان، شیراز: ایلاف.
خضایی، وحید و مراثی، محسن(1390)، بررسی و تطبیق گرایش به انتزاع در نقوش سفالینههای ایران باستان و شیوه آپآرت، نگره، س6، ش17.
خوارزمی، حمیدرضا و توکلی، حسینالله(1396)، طلسم و طلسمشکنی در فرهنگ جبالبارز جیرفت، دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، س5، ش16.
درویشی، محمدرضا (1380)، دایرهالمعارف سازهای ایرانی، جلد1، تهران: نشر ماهور.
رضی، هاشم (1381)، دانشنامه ایران باستان: عصر اوستایی تا پایان دوران ساسانی، جلد دوم، تهران: نشر سخن.
روسکا، جی؛ کارا دُ وو، بی؛ بوسورث، ا (1387)، مقاله طلسم در فرهنگ عربی و اسلام در دوازده+یک، سیزده پژوهش درباره طلسم، تعویذ و جادو، ترجمه ابراهیم موسیپور، تهران: نشر کتاب مرجع.
ریگی، بلال( 1399)، گردآوری و توصیف فرهنگ عامه مردم میرجاوه، پایاننامه کارشناسی ارشد، ایرانشهر: گروه زبان و ادبیات فارسی.
رئیسی، محمدریاض(1401)، توتم سیهمار و تحلیل روانکاوانه آن در فرهنگ عامه و ادبیات بلوچی، دو ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، س10، ش45.
سید سجادی، سید منصور (1386)، گزارش های شهر سوخته 1، تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
سیدسجادی، سید منصور(1388)، بلوچستان باستان، زاهدان: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان.
شیرازی، روحالله(1388)، شهرسوخته، زاهدان: اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری سیستان و بلوچستان.
شیرانی، راضیه (1388)، رویکردی نمادین و تصویری به طلسم های ایرانی، دو فصلنامه نقش مایه، س2، ش 3.
صابری افتخاری، عارفه (1392)، باور به وجود نیروی طبیعی در اشیاء در فرهنگ عامه مردم ایران(فتیشیزم- شیءباوری)، دوفصلنامه علمی- پژوهشی انسانشناسی( نامه انسانشناسی)، س10، ش17.
فریزر، جیمز جرج(1386)، شاخه زرین، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: نشر آگاه.
قزوینی، زکریا محمد(1361)، عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات، تهران: نشر کتابخانه مرکزی
ماسه، هنری(1357)، معتقدات و آداب ایرانی، ترجمه مهدی روشن ضمیر، تبریز: دانشگاه تبریز.
موسوی حاجی، سید رسول، پیری، علی (1390)، بررسی تطبیقی نقوش قالی سیستان با سفال‌های نخودی شهر سوخته، دو فصلنامه علمی-پژوهشی گلجام، س5، ش13.
موسیپور، ابراهیم (1391)، دانشنامه جهان اسلام، به سرپرستی غلامعلی حداد عادل، ذیل مدخل «خمسه»، جلد16، تهران: بنیاد دایرهالمعارف اسلامی.
نفیسی، سعید(1333)، چهارشنبهسوری، سالنامه کشور ایران، تهران، سال نهم.
نعمت شهربابکی، ابوالقاسم (1393)، بررسی طلسم وتعویذ وتأثیر آن در نقش مایه های فرش های سیستان و بلوچستان، پایاننامه کارشناسی ارشد، کاشان: گروه فرش.
وسترمارک، ادوارد(1399)، بازماندههایی از فرهنگ دوران جاهلی در تمدن اسلامی، ترجمه و تعلیقات علی بلوکباشی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ جاوید.
هال، جیمز (1383)، فرهنگ نگاره ای نماد ها در هنر شرق وغرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
یعقوب زاده، آزاده (1392)، نقش مایه طلسم محافظ بر فرش ترکمن، کتاب ماه هنر، ش 184.
یعقوبزاده، آزاده و خزائی، محمد(1398)، نقشمایههای طلسم و تعویذ و حرز(مطالعه موردی: دستبافتههای عشایر لر بختیاری)، هنر و تمدن شرق، س7، ش26.
لعلبیبی(1401)، رسومات ازداواج و انواع تائیت در منطقه سراوان(مصاحبه منتشر نشده)، سراوان، آسپیچ.
ریگی، راضیه(1401)، رسوم ازدواج و انواع چشم زخم در خصوص مراسم ازدواج(مصاحبه منتشر نشده)، زاهدان.
شفیقی، سمیه(1401)، انواع طلسم و تعویذ در خصوص صیانت از نوزاد(مصاحبه منتشر نشده)، زابل، هیرمند.
Elliad, M& Adams, CH (1987), Encyclopadia of religion. Mc Millan(vol.14), New York: Extramarc University of Alberta Libraries. Fokker, Nicolas (1973), ʻʻPersian And Other Oriental Carpet For Todayʼʼ, London: G.Allen and Unwin. Mac culloch. J.A, 1913, In Hastings, Encyclopedia of Religion and Ethics, VI. Henning. W. B (1891) R A Grain of Mstard, c.Ir, Vol. XV. Reichelt.h(1911), Avesta Reader, strassborg. Stinson, S.L.2006. Hunan Figurines, in: Homer, T., Jonathan and B., Mabry (eds.), desert archaelogy, the Rio Nuevo Archaeology, 2000-2003, Technical Report Inc, Tucson, Arizona. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 719 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 357 |
||