بازخوانی مصداق «خزائن» با تکیه بر تفاسیر عقلی و مبانی حکمت متعالیه | ||
| حکمت معاصر | ||
| مقاله 10، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، تیر 1401، صفحه 241-269 اصل مقاله (306.95 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cw.2022.38907.1851 | ||
| نویسندگان | ||
| عفت السادات هاشمی1؛ علیرضا کهنسال* 2؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| 2دانشیار گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه فردوسی مشهد(نویسنده مسئول)، | ||
| 3استاد گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه فردوسی مشهد | ||
| چکیده | ||
| در برخی از آیات قرآن کریم از واژة «خزائن» سخن به میان آمده است. مفسران در حقیقت و چیستی «خزائن» دارای وحدت نظر نبوده و اختلاف نظرهای قابل توجهی در میان ایشان به چشم می‌خورد. در تفاسیر عقلی-کلامی اعم از شیعه و اهل سنت، چهار مصداق درباره مفهوم خزائن مطرح شده است که عبارتند از «باران»، «عناصر و اسباب مادی خلقت»، «مقدورات الهی» و «علم الهی». نگارنده در نوشتار حاضر می‌کوشد تا با روشی توصیفی- تحلیلی و ضمن بهره‌گیری از مبانی حکمت متعالیه و مستندات فلسفی، اشکالات وارد بر مصادیق مذکور را بررسی نماید. وی دیدگاه نوینی که عبارت است از «تفسیر وجودی خزائن»، برای مصداق «خزائن» برگزیده و علت اختلاف نظر مفسران در تفسیرشان از خزائن را در تفسیر ناقص ایشان از مفهوم و مصادیق خزائن می‌داند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خزائن ملکی؛ خزائن ملکوتی؛ علم الهی؛ تفسیر عقلی؛ ملاصدرا | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابن فارس، احمد بن فارس(1404)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم(1414)، لسان العرب، سوم، بیروت: دار صادر.
ابنعاشور، محمدطاهر(1420)، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على(1408)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
ابوحیان، محمد بن یوسف(1420)، البحر المحیط فى التفسیر، به کوشش صدقی محمد جمیل، بیروت: دار الفکر.
ازهرى، محمد بن احمد(1421)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
آلغازى، عبدالقادر(1382)، بیان المعانى، دمشق: مطبعة الترقی.
آلوسى، محمود بن عبدالله(1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، به کوشش علی عبدالبارى عطیه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
بغوى، حسین بن مسعود(1420)، معالم التنزیل، تحقیق مهدى، عبد الرزاق، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بیضاوى، عبدالله بن عمر(1418)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جرجانى، حسین بن حسن(1378)، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان( تفسیر گازر)، تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله(1372)، شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه، بخش چهارم از جلد ششم، تهران: انتشارات الزهرا(س).
جوادی آملی، عبدالله(1385)، تفسیر موضوعی قرآن کریم (هدایت در قرآن)، به کوشش علی عباسیان، چاپ دوم، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله(1390)، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، ج25، به کوشش روح ا... رزقی و دیگران، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله(1396الف)، تسنیم: تفسیر قرآن کریم ، ج44، تحقیق حسین اشرفی و دیگران، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله(1396ب)، رحیق مختوم، ج18، به کوشش حمید پارسانیا، قم: مرکز نشر اسراء.
جوهرى، اسماعیل بن حماد(1376)، الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
حائرى طهرانى، على(1338)، مقتنیات الدرر، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
حشمت پور، محمد حسین، (1384)، خزائن الهی، پژوهشهای فلسفی کلامی، ش26، ص46-19.
حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى(بیتا)، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
خطیب شربینى، محمد بن احمد(1425)، السراج المنیر، تحقیق ابراهیم شمسالدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
خفاجى، احمد بن محمد(1417)، حاشیة الشهاب المسماة عنایة القاضی و کفایة الراضی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
دامغانى، حسین بن محمد(1416)، الوجوه و النظائر لالفاظ کتاب الله العزیز، به کوشش محمد حسن ابوالعزم زفیتى، مصر: لجنة احیاء التراث الاسلامی.
زمخشرى، محمود بن عمر(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، به کوشش مصطفی حسین احمد، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
صادقى تهرانى، محمد(1406)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، دوم، قم: فرهنگ اسلامی.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(۱۳۶۰)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، به کوشش جلال الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(۱۳۶۶)، شرح أصول الکافی، به کوشش محمد خواجوی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(1367)، اسرار الآیات، به کوشش نصرت بیگم امین، اصفهان: علویه همایونی.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(۱۳۶۸)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، حاشیة سبزواری و دیگران، قم: مکتبة المصطفوی.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم(۱۳۷۸)، المظاهر الإلهیة فی أسرار العلوم الکمالیة، به کوشش محمد خامنهای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طباطبایى، محمدحسین(1390)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسى، فضل بن حسن(1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، به کوشش فضل الله یزدی طباطبایی و هاشم رسولی، چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو.
طوسى، محمد بن حسن(بیتا)، التبیان فی تفسیر القرآن، به کوشش احمد حبیب عاملى، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طیب، عبدالحسین(1369)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، دوم، تهران: اسلام.
علامه حلی، حسن بن یوسف(۱۴۱۳)، کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، به کوشش حسن حسن زاده آملی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
فخر رازى، محمد بن عمر(1420)، التفسیر الکبیر( مفاتیح الغیب)، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فرامرز قراملکی، احد و باقری، مهدی، (1396)، کاربست انتقادی نظریه آمیختگی مفهومی در خوانش «خزائن الهی» در المیزان، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، ش4، ص144-123.
فرامرز قراملکی، احد و باقری، مهدی، (1397)، تحلیل انتقادیِ دیدگاه ملاصدرا درباره خزائن در پرتوِ معناشناسی ساختاری، حکمت معاصر، ش 2، ص21-1.
فراهیدى، خلیل بن احمد(1409)، العین، دوم، قم: نشر هجرت.
فیومى، احمد بن محمد(1414)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، دوم، قم: موسسه دار الهجرة.
قرطبى، محمد بن احمد(1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
کاشانى، فتحالله بن شکرالله(بیتا)، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران: کتابفروشى اسلامیه.
کرمى، محمد(1402)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم: علمیه.
ماتریدى، محمد بن محمد(1426)، تأویلات أهل السنة( تفسیر الماتریدى)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مصطفوی، حسن(1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مغنیه، محمدجواد(1424)، التفسیر الکاشف، قم: دار الکتاب الإسلامی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 5,660 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 584 |
||