سامانه نشریات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

شکراللهی, نادر, امیری, خدیجه, لوایی, شاکر. (1401). نسبت وحی رسالی و رؤیای صادقة غیروحیانی در اندیشه فارابی. , 13(1), 157-183. doi: 10.30465/cw.2022.37629.1823
نادر شکراللهی; خدیجه امیری; شاکر لوایی. "نسبت وحی رسالی و رؤیای صادقة غیروحیانی در اندیشه فارابی". , 13, 1, 1401, 157-183. doi: 10.30465/cw.2022.37629.1823
شکراللهی, نادر, امیری, خدیجه, لوایی, شاکر. (1401). 'نسبت وحی رسالی و رؤیای صادقة غیروحیانی در اندیشه فارابی', , 13(1), pp. 157-183. doi: 10.30465/cw.2022.37629.1823
شکراللهی, نادر, امیری, خدیجه, لوایی, شاکر. نسبت وحی رسالی و رؤیای صادقة غیروحیانی در اندیشه فارابی. , 1401; 13(1): 157-183. doi: 10.30465/cw.2022.37629.1823

نسبت وحی رسالی و رؤیای صادقة غیروحیانی در اندیشه فارابی

حکمت معاصر
مقاله 6، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، تیر 1401، صفحه 157-183    اصل مقاله (407.32 K)
نوع مقاله: علمی-پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cw.2022.37629.1823
نویسندگان
نادر شکراللهی1؛ خدیجه امیری* 2؛ شاکر لوایی3
1دانشیار دانشگاه خوارزمی، گروه معارف اسلامی
2کارشناسی ارشد علوم قرآن وحدیث دانشگاه خوارزمی. (نویسنده مسئول)
3استادیار دانشگاه خوارزمی. گروه فلسفه اسلامی
چکیده
آیا وحی رسالی و رؤیای صادقه از یک مقوله و خانواده‌اند که با شناخت یکی بتوان به شناخت دیگری نزدیک شد؟ اگر عینیت این دو در ارکان ماهوی مبرهن شود، می‌توان با شناخت یکی مدعی شناخت دیگری شد. و معقولیت روششناسانه این راه مستدل شده و راه برای تحقیقات گستردة آتی باز می‌شود. اما اگر این دو فقط تشابهات جزئی خانوادگی داشته باشند، نه عینیت ماهوی، در این صورت هر چند شناخت هر کدام می‌تواند به صورت جزئی در شناخت دیگری مددکار باشد، اما شناخت یکی نمی-تواند موجب شناخت کامل دیگری باشد. هدف این پژوهش بررسی تشابهات و تمایزاتِ رؤیای صادقة غیروحیانی و وحی رسالی از نگاه یکی از فیلسوفان تأثیرگذار در تاریخ فلسفة اسلامی؛ یعنی فارابی است. حاصل این نوشته‌ آن است که این دو پدیده از نگاه فارابی دارای تشابهات فراوانی هستند و می-توان آن دو را در یک مقوله قرار داد. از این جهت می‌توان با شناخت یکی به فهم دیگری نزدیک شد، اما تمایزاتی بین این دو وجود دارد که مانع یکسان‌انگاری می‌شود. یافته‎های این پژوهش از نظر تشابهات عبارت است از: در وحی رسالی و رؤیای صادقه، نفس ناطقه بدون تأمل و تفکر، به عقل فعّال متصل شده و معارف کلی و جزئی را دریافت می‌کند. هر دو گاهی نیاز به تعبیر دارند. در هر دو قوة تخیل حضور دارد. اما تمایزاتی بین این دو وجود دارد که عبارتند از: نبی در سایه ویژگی‏های خاصی از قبیل قوة قدسی، عقل مستفاد، قوة متخیلة بسیار قوی و مصونیت از خطا در دریافت وحی، از رؤیابین متمایز می‌شود. نتیجه این که هر چند به صورت جزئی می‌توان از شناخت یکی برای فهم دیگری بهره برد اما شناخت هیچکدام مساوی شناخت دیگری نیست. تمایز رؤیای صادقه و نبوت از مقولة تشکیکی است که در عین اشتراک دارای احکام خاص هستند.
کلیدواژه‌ها
وحی؛ ‌رؤیای صادقه؛ عقل فعّال؛ قوه متخیله. قوه قدسی؛ عقل مستفاد
مراجع
  • آرین نژاد، محمدجعفر؛ داوودی، علی اصغر، گازرانی، سعید، (1400)، نقد و تحلیل نظریه رؤیاانگاری قرآن و وحی از دیدگاه عبدالکریم سروش و پیامدهای آن بر حوزه ی مطالعات بیداری سیاسی مسلمانان، فصلنامة علمی مطالعات بیداری اسلامی، سال دهم، شماره دوم(پیاپی 20)، تابستان.
  • آشتیانی، سیدجلال الدین،(1389) شرح فصوص الحکمه، تحقیق و تصحیح: محمد ملکی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم.
  • ابراهیمی دینانی، غلامحسین، رادفر، نجمه السادات،(1390)، تبیین فلسفی وحی از دیدگاه ابونصرفارابی، فصلنامه فلسفه و کلام، آئینه معرفت، دانشگاه شهید بهشتی، زمستان.
  • ابن­بابویه، محمد بن على‏(1413ق).من لا یحضره الفقیه‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏‏
  • ابن­سینا،محمد بن عبدالله(1993)، الاشارات و التنبیهات، مع شرح نصیرالدین طوسی، تحقیق دکتر سلیمان دنیا، القسم الرابع، بیروت، موسسه نعمان.
  • ابن سینا، ( 1400 ق)، رسالة فی الفعل و الانفعال و اقسامهما، بخشی از رسائل ابن سینا، قم: انتشارات بیدار.
  • ابن­شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على(1379).مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ناشر: علامه‏، مکان چاپ: قم‏
  • انواری، سعید، اسمعیلی اردکانی، فاطمه، (1395)، بررسی ارتباط خواب و تأویل آیات بر مبنای دیدگاه ابن­سینا و شیخ اشراق، حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هفتم، شمارة اول، بهار. صص1-17.
  • حداد، وحیده، بیدهندی، محمد،(1392)، ماهیت خواب و رؤیا از نگاه فارابی، سهروردی، ابن­عربی، فصلنامة اندیشه دینی دانشگاه شیراز، دورة 13، شماره 4، زمستان، پیاپی 49، صص 49-68
  • بخارى، محمد بن اسماعیل،(1410 ه.ق.). صحیح البخاری، 11جلد، جمهوریه مصر العربیه، وزاره الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیه، لجنه إحیاء کتب السنه - مصر - قاهره، چاپ: 2.
  • حسن زاده آملی، حسن،(1375). نصوص الحکم بر فصوص الحکم، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء،.
  • راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412 ه. ق‏).مفردات ألفاظ القرآن‏،محقق: داوودى، صفوان عدنان‏، دار الشامیة، لبنان- بیروت‏
  • ساجدی، ابوالفضل، ساجدی، حامد، (1394)، رؤیا انگاری وحی، نقدی بر آراء دکتر سروش، معرفت کلامی، سال ششم، شمارة 1، صص31-54.
  • سجادی، جعفر، (1375)، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، امیر کبیر، تهران – ایران.
  • سجادی، سید جعفر،(1370)، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، انتشارت طهوری،چاپ اول.
  • سروش، عبدالکریم،(1397)، کلام محمد، رؤیای محمد، تهران، صراط.
  • سهروردی، شهاب الدین، (1380)، التلویحات، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد 1، تصحیح هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • صادقی، هادی، حبیبی سی سرا، مرتضی، علیمردی، محمد مهدی(1396)، وحی و رؤیا، بررسی و نقد تئوری رؤیای رسولانه، آئین حکمت، سال نهم، شمارة 31، صص29-52.
  • غزالی، ابوحامد،(1360)، شک و شناخت(ترجمه المنقذ من الضلال)، ترجمه صادق آئینه وند، موسسه انتشارات امیرکبیر، تهران.
  • فارابى، ابو نصر (1995)، ‏«آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها»،: مقدمه و شرح و تعلیق از دکتر على بو ملحم‏ بیروت- مکتبة الهلال‏
  • فارابى،‏ ابو نصر(1996)،« السیاسة»، مقدمه و شرح از دکتر على بو ملحم‏، بیروت- ‏مکتبة الهلال‏.
  • فارابی، محمد بن محمد، (1413).کتاب التعلیقات (فارابی) (الأعمال الفلسفیة). لبنان- بیروت، دار المناهل.
  • فارابی، محمد بن محمد،(1381). شرح فصوص (للغازانی) (فصوص الحکمة و شرحه)، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران .
  • مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی،( 1404)، بحارالأنوار، مجلدات110، بیروت، مؤسسة الوفاء.
  • محمدزاده حقیقی، عرفانه، رحیمیان، سعید،(1395) پژوهش­های فلسفی- کلامی، سال هیجدهم، شمارة یکم، پاییز، شمارة پیاپی69، صص 5-25.
  • معرفت، محمدهادی، (1385)، تاریخ قرآن، سازمان سمت، تهران، چ هشتم.
  • ملازاده، محمدهادی،(1388)، وحی از نظر فارابی و ابن­سینا، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه قم، سال دهم، شماره چهارم، ص245-260.
  • ملایری، موسی، ( 1384 )، تبیین فلسفی وحی از فارابی تا ملاصدرا، قم: کتاب طه.
  • نجاتی، محمد، (1393)، رؤیاانگاری وحی، لوازم و پیامدها، عقل و دین، موسسة نورالثقلین، سال ششم، شمارة 11، صص 129-160.
  • نسائى، احمد بن على،(1411 ه.ق.). السنن الکبرى، 7جلد، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون - لبنان – بیروت
  • یعقوبیان، محمدحسن،(1394) نقد و بررسی روایت رؤیاانگاری قرآن، عقل و دین، موسسة نورالثقلین، سال هفتم، شماره 12، بهار و تابستان.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 5,720
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 632