تحلیل عرفانی اسطورة مانوی سفر هرمزدبغ به سرزمین تاریکی | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 15، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1401، صفحه 371-398 اصل مقاله (692.24 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2022.7657 | ||
| نویسندگان | ||
| مجید هوشنگی1؛ توفیق حسینی2 | ||
| 1استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
| 2استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| خوانش عرفانی از متون اساطیری و تحلیل اسطورهشناختی از متون عرفانی، روشهای نوینی از نقد است که در گفتگوی میان این دو حوزه، به کشف خویشاوندی‌ها، تفاوتها و گفتمان مشترک و چند جانبهای دست میزند. از سویی، در نقد اسطوره‌شناسی که بوسیلهی جوزف کمبل مطرح شده، الگویی از سفر قهرمان در روایتهای اساطیری اقوام مختلف، به شکلی یکسان طرح گردیده است که بنا بر مفروضات این پژوهش، این الگو در ماهیت خود نیز همسانی بسیاری با سفر سالک در متون عرفانی دارد و در حقیقت، با واکاوی متون عرفانی و متون اساطیری میتوانیم مراحل گُذار سالک طریقت را با الگوی سفر قهرمان در خویشاوندی آشکار بیابیم. ازاین‌رو، این جُستار با روش توصیفی - تحلیلی، به واکاوی نسبت میان سفر عرفانی و سفر قهرمان در اسطورهی آفرینش مانوی و روایت سفر هُرمزدبغ به سرزمین تاریکی میپردازد. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که اسطوره سفر هرمزدبغ به سرزمین تاریکی از همان الگویی تبعیت میکند که در مراحل سهگانه‌ی "دعوت، تشرف و بازگشت" تحت عنوان الگوی سفر قهرمان کمبل طرح شده است، و خویشاوندی عمیقی با مراحل سفر سالک در متون عرفانی و مقامات طریقت دارد، از این رو میتوان با توجه به الگوی یادشده، این سفر را از نوع سفر سالک دانست. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خوانش عرفانی؛ اساطیر مانوی؛ کهن الگوی سفر قهرمان؛ هرمزدبغ؛ جوزف کمبل | ||
| مراجع | ||
|
آشوری، داریوش(1379) عرفان و رندی در شعر حافظ، تهران: مرکز.
اسماعیل پور مطلق، ابوالقاسم (1396) اسطوره ی آفرینش در کیش مانی، تهران: نشر چشمه.
الیاده، میرچا (1395) آیین‌ها و نمادهای تشرف: اسرار تولد و تولد دوباره، ترجمه محمد کاظم مهاجری، تهران: کتاب پارسه.
امیرشاه کرمی، سید نجم الدین و شهرزاد امیرشاه کرمی (1396) بررسی کهن الگویی سفر قهرمان در آثار مجید مجیدی بر اساس آرای جوزف کمبل و عرفان اسلامی با تمرکز بر آثار (بدوک، خدا میآید، پدر، بچه های آسمان، رنگ خدا، باران، بید مجنون و آواز گنجشکها، فصلنامه ادبیات نمایشی و هنرهای تجسمی، پیاپی ۶: ۱۶ -۲۹.
برتلس، یوگنی‌ادواردویچ(1388) تصوف و ادبیات، ترجمه سیروس‌ایزدی، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
پورعلی، منیژه و محمد طاهری و حمید آقاجانی (1397) کارکرد ماورایی اسطوره در بخش اساطیری شاهنامه، کهننامة ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصلنامة علمی پژوهشی، سال نهم، شمارة دوم، پاییز و زمستان 1397 ،1-22
چیتیک، ویلیام(1382) راه عرفانی عشق تعالیم مثنوی مولوی، شهاب‌الدین عباسی، تهران: پیکان.
خاتمی کاشانی، زهرا (1397) معراج عرفانی در هشت کتاب سهراب سپهری بر اساس الگوی کمبل، عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، تابستان، دوره 14، شماره 56 ; صص 89 - 116.
رحیمی زنگنه، ابراهیم، زندی طلب احسان (1398)تحلیل ساختاری کتاب سیرالعباد الی معاد بر اساس الگوی سفر نویسنده ووگلر، پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، دوره 8 , شماره 1: 199 تا 216.
سجادی، سیدجعفر(1362) فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانه طهوری.
سجادی، سید ضیاءالدین (1380) مقدمه ای بر مبانی عرفان و تصوف، تهران: انتشارات سمت.
سمیع زاده گزافرودی، رضا؛ خجسته، سجاد (1395) تحلیل ساختاری سفر قهرمان در حماسه و عرفان بر اساس نظریه جوزف کمبل، مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال ششم شماره 21: ۴۷ – ۵۶.
عطار نیشابوری، فریدالدین(1363) تذکرة اولیاء، تصحیح دکتر استعلامی، تهران: انتشارات زوار.
غنوی، امیر (1397) طرح اسفار اربعه از آغاز تا انجام، پژوهشنامه عرفان، دوره 9، شماره 19: 115-138.
غزالی، محمد بن محمد (1333) مکاتیب فارسی غزالی، بن ام فضائل الانام من رسائل حجة الاسلام، عباس اقبال، ج 1، تهران:.
غزالی، احمد بن محمد (1356) مکاتبات خواجه احمد غزالی با عین القضات همدانی، نصرالله پورجوادی، ج۱، تهران: خانقاه نعمت اللهی.
فرخی، محمود؛ ضیاخدادادیان، محبوبه(1398) سفر در سنت اول عرفانی با تکیه بر آرا و نظریه‌های عطار نیشابوری، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 41: 95-120.
قشیری، ابوالقاسم و عبدالکریم بن هوازن (1388) رسالة ابوالقاسم قشیریه، ابوعلی حسـن بن احمد عثمانی، تصحیحات و استدراکات: بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
کاشانی، عزالدین محمود (1387) مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، مقدمه و تصحیح: محمد رضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
کاشفی، ملاحسین (1344) لب لباب مثنوی، تصحیح نصرالله تقوی و مقدمه سعید نفیسی، تهران: بنگاه مطبوعاتی افشاری.
کوپر، جین(1392) فرهنگ نمادهای آیینی، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: انتشارات علمی.
کمبل، جوزف (1386) قهرمان هزارچهره، ترجمه شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
لویمی، سهیلا (1397) تحلیل سفر عرفانی شهریار بر اساس نظریه جوزف کمبل، عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، تابستان ، دوره 14، شماره 56 ; صص 117 - 38.
مستملی بخاری، اسماعیل بن محمد ( 1363) شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
مولوی، جلال الدین محمد (1360) مثنوی معنوی، تصحیح رینولد ا نیکلسون، نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.
نجم الدین کبری، احمد بن عمر (1364) رسالة الی الهائم الخائف من لومة اللائم، ج۱، توفیق سبحانی، تهران: کیهان.
نجم الدین کبری، احمد ابن عمر (1363) اصول العشره، ترجمه عبدالغفور لاری، به اهتمام نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
وامقی، ایرج (1378) نوشتههای مانی و مانویان، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
یونگ، کارل گوستاو( 1387) انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: جام.
یونگ، کارل گوستاو( 1368) چهار صورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو(1373) کیمیاگری و روانشناسی. ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
Abelson, J. (2001) Jewish Mysticism: An Introduction to the Kabbalah. USA: Courier Corporation.
Jackson, A. V. Williams (1924) Researches in Manichaeism, New York: Columbia University Press.
Mackenzie, D. N, “Mani’s Šābuhragān” [I], from Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 42, 1979 (pp. 500-534).
Pognon, H. (1898) Inscriptions mandaites des coupes de Khouabir, Paris: Imprimerie nationale.
Polotsky, H. J. Böhlig, A. (1940) Kephalaia, 1. Hälfte, Stuttgart: W. Kohlhammer.
Stausberg, M, the Significance of the Kusti. A History of its Zoroastrian Interpretations”. In: East and West, 54, 2004. (pp. 9-29)
Šahrestānī (1984) Muslim sects and divisions: the section on Muslim sects in Kitāb al-milal wa 'l-niḥal, London; Boston: Kegan Paul International.
Sundermann, W. Cosmogony and Cosmology, in Encyclopedia Iranica. (1998), Vol. VII.
Vogler, Christopher. (2007) the Writer's Journey: Mythic Structure for Writers.3rd ed. Los Angles: Michael Wiese Productions. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 608 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 303 |
||