استقلال سیاسی و اقتصادی خاندان رستم و نقضی بر نظریه‌ی گفتمان «استبداد شرقی» | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 13، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1401، صفحه 327-346 اصل مقاله (258.9 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2023.7413 | ||
| نویسندگان | ||
| علی محمدی* 1؛ ارسلان بهاری سقالکساری2 | ||
| 1استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران | ||
| 2دانشجوی دکتری رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینای همدان، همدان، ایران | ||
| چکیده | ||
| «استبداد شرقی» یکی از مهمترین رویکردها و نظریه‌هایی است که تا کنون برخی از‌اندیش‌مندان غربی، از دریچهی آن به روی‌دادهای اسطوره‌ای، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در شرق، نگریسته‌اند. براساس این‌نظریه، دولت، یا حکومت، در جوامع آسیایی، به دلیلِ عوامل جغرافیایی، کمآبی و پراکندگی روستاها، به مثابه‌ی یک‌نهاد بىرقیب سیاسى با حذف همه‌ی ساختها و نهادهای اجتماعى، از جمله اشرافِ مستقل، به صورت نیرویی قدرتمندتر از جامعه درآمده، است؛ اما، اقداماتِ خاندانِ رستم در شاهنامه که احتمالاً بازتابی از تجسمِ کوشش و تلاشِ طبقهی اشراف اشکانی است، مؤیِّد این مسئله است که این خاندان، با بهرهمندی از پایگاهِ قدرتمندِ سیاسی و اقتصادیشان، نقشِ مؤثری را در تحدید و توزیع قدرت داشتند؛ در واقع، یافتههای پژوهش نشان میدهد که خاندانِ رستم با تعیین ِپادشاه در مواقع حساس و یاری رساندن به شاهان با ارتشِ مستقل و مجهز، از استقلالِ سیاسی و همچنین با پرداختن به امور مستقلِ بازرگانی و دهقانی و کسب ثروتِ فراوان از روشهای مختلف مانند غنایمِ جنگی و...، از استقلال اقتصادی نیز برخوردار بودند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| استبداد شرقی؛ طبقه؛ خاندان رستم؛ استقلال سیاسی؛ استقلال اقتصادی | ||
| مراجع | ||
|
آیدنلو، سجاد (1398). نامهی خسروان، تهران: سخن.
اردستانی رستمی، حمیدرضا (1399). روزگار نخست، تهران: نگاه معاصر.
اسلامی ندوشن، محمد (1398). داستانِ داستانها، تهران: سهامی انتشار.
امیرخسروی، بابک (1397). دولت در ایران، تهران: اختران.
بروسیوس، ماریا (1396). ایرانیان باستان، ترجمه‌ی مانی صالحی علامه، تهران: ثالث.
بویس، مری (1369). «گوسان‌های پارتی و سنت‌های خنیاگری در ایران» ، مجله چیستا، ترجمة مهری شرفی، سال اول، شمارة 66 و 67، اسفند، صص 756-780
بهار، مهرداد (1395). از اسطوره تا تاریخ، گردآورنده و ویراستار ابوالقاسم اسماعیلپور، تهران: چشمه.
بیوار، ا.د.ه. (1389). «تاریخ سیاسی ایران در دوره‌ی اشکانیان» تاریخ ایران؛ از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ترجمة حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، تهران: امیرکبیر.
پورشریعتی، پروانه (1397). زوال و فروپاشی ساسانیان، ترجمة خشایار بهاری، تهران: فرزان روز.
تفضلی، احمد (1387). جامعه‌ی ساسانی ، ترجمة شیرین مختاری و مهدی باقی، تهران: نی.
جوانشیر،ف.م. (1380). حماسه‌ی داد، تهران: جامی.
حصوری، علی (1388). سرنوشت یک شمن از ضحّاک به اودن، تهران: چشمه.
حیدرینیا، صادق (1386). شهریار ایرانی، تهران: موسسه‌ی تحقیقات و علوم انسانی.
حمیدیان، سعید (1393). درآمدی بر‌اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.
خالقی مطلق، جلال و دیگران (1390). فردوسی و شاهنامه سرایی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
خزاعی و فرهادی، علی و محمد (1394). «نقد نظریه‌ی مارکسیستی استبداد شرقی در چشم‌انداز تاریخ ایران»، مجله‌ی رهیافت‌های سیاسی و بین المللی، سال سوم، شمارة 43، پاییز، صص 65-90.
دیاکونوف، میخائیلوویچ (1393). تاریخ ایران باستان، ترجمه‌ی روحی ارباب، تهران: علمی و فرهنگی.
رحمانیان، داریوش (1382). تاریخ علت‌شناسی انحطاط و عقب ماندگی ایرانیان و مسلمین، تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی.
رضاقلی، علی (1398). جامعهشناسی خودکامگی، تهران: نی.
سرکاراتی، بهمن (1398). سایههای شکار شده، تهران: طهوری.
سهامی، علی (1398). دیپلماسی در شاهنامه، تهران: فصل پنجم.
شاملو، احمد (1369). «حقیقت چقدر آسیب پذیر است»، مجله‌ی آدینه، شمارة 47، صص 6-11.
فرای، ریچارد نلسون (1396). میراث باستانی ایران، ترجمه‌ی مسعود رجبنیا، تهران: علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلالِ خالقی مطلق، هشت دفتر، تهران: انتشارات مرکز دایره‌ی المعارف بزرگ اسلامی.
قاسمی، علیرضا، علیرضا نیکویی و رضا چراغی (1396). «تحلیل گفتمان طبقه بندی اجتماعی در شاهنامه»، فصلنامهی مطالعات توسعهی اجتماعی- فرهنگی، شمارة 4، بهار، صص 155-185.
کاتوزیان، محمدعلی (1397). نُه مقاله در جامعهشناسی تاریخی ایران، تهران: مرکز.
کاتوزیان، محمدعلی (1380). تضاد دولت و ملت، تهران: نی.
کالج، مالکوم (1385). تاریخ اشکانیان، ترجمه‌ی مصطفی علیزاده، تهران: هیرمند.
کرتیس، وستا سرخوش (1393). پارتیان، ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: مرکز.
گازرانی، ساقی (1396). روایتهای خاندان رستم و تاریخنگاری ایرانی، ترجمه‌ی سیما مطلبی، تهران: مرکز.
ماکیاولی، نیکولو (1374). شهریار، ترجمة داریوش آشوری، تهران: پرواز.
محمدی، علی (1396). «تحلیل تقابل طاووس و مار در داستانِ رستم و اسفندیار»، مجله‌ی کهن نامهی ادب پارسی، شمارة1، بهار، صص 25-47.
مختاری، محمد (1393). اسطوره‌ی زال، تهران: توس.
مشکور، محمدجواد (1355). تاریخ سیاسی و اجتماعی اشکانیان، تهران: دنیای کتاب.
منتسیکو (1349). روح القوانین، ترجمة علی اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر.
ولسکی، یوزف (1393). شاهنشاهی اشکانی، ترجمة مرتضی ثاقب فر، تهران: ققنوس.
ویتفوگل، کارل آوگوست (1396). استبداد شرقی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
هانزن، کورت هاینریش (1384). شاهنامه فردوسی؛ ساختار و قالب، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: فرزان روز. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 604 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 266 |
||