نسوی و اعتبار روایت‌های وی (ارزیابی جلوه‌های راوی کم‌اعتبار در برخی از روایت‌های نسوی از زندگی جلال‌الدین خوارزمشاه) | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 3، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1401، صفحه 51-76 اصل مقاله (427.25 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2023.7339 | ||
| نویسندگان | ||
| ابراهیم خدایار* 1؛ عاطفه سالاروند2؛ مقصود علی صادقی3 | ||
| 1دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی (گرایش نظریه و نقد ادبی)، دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران. | ||
| 3دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تربیت مدرس تهران. ، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| کتاب سیرت جلال‌الدین مینکبرنی، در زمرۀ بااهمیتترین و معتبرترین اسناد تاریخی دورۀ خوارزمشاهیان و مغولان است که شهاب‌الدین نسوی آن را با هدف صرف نگارش تاریخِ واقعی نوشته است. در این پژوهش با استناد به رویکرد روایت‌شناسی بلاغی و شاخصهای نظریۀ «راوی نامعتبر» در آراء روایت‌شناسان بلاغی ازجمله ریمون کنان، جیمز فیلان و مارتین، اعتبار راوی اثر بررسی و صحت برخی از گزارشهای تاریخی وی با استناد به «بررسی‌های متنی و بینامتنی» ارزیابی شده است. در بررسی‌های متنی نشانه‌های بی‌اعتباری و کم‌اعتباری راوی ذیل «ارزیابی اخلاقی وقایع و قضاوت آن‌ها، تناقض میان گفتارها و رفتار راوی، نشانه‌های زبانی و عاطفی، میزان دریافتپذیری راوی، و دانش محدود راوی» مشخص و در حوزۀ بینامتنی روایت‌های مورخ با متون تاریخی همدورۀ آن بررسی و «روایت‌های حذفشده، مختصر یا اشتباه» راوی تبیین شدهاند. با تکیهبر نتایج پژوهش میتوان گفت که بهرغم اهمیت منحصربهفرد کتاب در ثبت روایت زندگی جلال‌الدین خوارزمشاه و حماسهگون نشان دادن زندگی وی در مواجه با غولان مغول، برخی جهت‌گیری‌های متناقض راوی در ترسیم شخصیت جلال‌الدین خوارزمشاه در طی روایت مخدوش و از اعتبار لازم ساقط است؛ به همین دلیل، مخاطب در مواجهه با جلال‌الدین خوارزمشاه وی را در برخی موارد شخصیتی متزلزل مییابد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نسوی؛ سیرت جلال‌الدین مینکبرنی؛ جلال‌الدین خوارزمشاه؛ راوی نامعتبر؛ نویسندۀ ضمنی | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌اثیر، علی‌بن محمد (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمۀ ابوالقاسم حالت و دیگران، ج26- 27، تهران: علمی.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1342)، جلال‌الدین خوارزمشاه؛ قهرمانان تاریخ ایران، تهران: کیهان.
بوت، وین سی (1389)، از رستاخیز نویسندۀ ضمنی چه حاصل؟؛ نقب‌هایی به جهان داستان، ترجمۀ حسین صافی، تهران: رخدادنو.
بیانی، شیرین (1400)، دین و دولت در ایران عهد مغول، ج1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بیرانوند، ماشاالله (1398)، دلاور خوارزم (جلال الدین خوارزمشاه)، چ1، لرستان: شاپورخواست.
پناهی، احمد (1376)، سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه تندیس دلیری و استقامت، چ2، تهران: ندا.
جکسون، پیتر (1384)، «جلال‌الدین، مغولان و فتح پنجاب و سند به دست خوارزمشاهیان»، ترجمۀ مهری ادریسی، پیک نور، ش5، صص 114_129.
جوزجانی، قاضی منهاج سراج (1342 )، طبقات ناصری، به تصحیح و مقابله و تحشیه و تعلیق عبدالحی قندهاری، ج1، چ2، کابل: پوهنی مطبعه.
جوینی، ع‍طام‍ل‍ک‌ب‍ن محمد (1370)، تاریخ ج‍ه‍ان‍گ‍ش‍ای جوینی، ب‍ه‌س‍ع‍ی و اهتمام و تصحیح محمدبن ع‍ب‍دال‍وه‍اب ق‍زوی‍ن‍ی، ج2، تهران: هرمس.
حسن‌پور، هیوا؛ محمدحسن حسن‌زاده نیری و آزاده اسلامی (1395)، «راوی غیرقابل اعتماد در داستان «شاه و کنیزک»، کهن‌نامۀ ادب پارسی، 4. صص 23_ 42.
خانی، نسرین و محمد ایرانی (1399)، «بررسی مقایسه‌ای انواع فرایندهای فعلی به کار رفته در دیباچۀ آثار شهاب‌الدین خرندزی زیدری و عطاملک جوینی، با رویکرد زبان‌شناسی نقشگرای نظام‌مند»، فصلنامۀ علمی کاوش‌نامه، ش 45، صص 97- 122.
خدادادی، فضل‌الله؛ حمید عبداللهیان و شیرین عاشورلو (1393). «بررسی مولفه‌ها و ابعادشناختی «راوی همه چیزدان» در ادبیات داستانی»، ادبیات پارسی معاصر، ش 4، صص 117_ 142.
خواندمیر، غیاثالدینبن همامالدین حسینی (1380 )، تاریخ حبیب السیر، زیر نظر دکتر دبیرسیاقی با مقدمه استاد جلال‌الدین همایی، ج2، تهران: خیام.
دبیرسیاقی، محمد (1346)، سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه، چ1، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
ریمون-کنان، شلومیت (1387)، روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
صادقی محسن‌آباد، هاشم و علی رحمانی قناویزباف (1396)، «سیر تحول شنودپذیری و اعتبار راوی در داستان‌های کوتاه سیمین دانشور»، ادبیات پارسی معاصر، ش3. صص 153_ 175.
عباسی، حبیب‌اله و الهه عظیمی یان‌چشمه (1395)، «مغلطۀ تأثیر عاطفی در بازنمایی تاریخ (نگرشی انتقادی بر تاریخ‌نگاری شهاب‌الدین نسوی درسیرت جلال‌الدین و نفثه‌المصدور»، متن پژوهی ادبی، ش67، صص 7- 35.
فرخی، یزدان (1396)، «سرانجام جلال‌الدین خوارزمشاه»، تاریخ و تمدن اسلامی، س 13، ش 25، صص 18_ 33.
لینت‌ولت، ژپ (1390)، رساله‌ای در باب گونه‌شناسی روایت نقطۀ دید، ترجمۀ علی عباسی و نصرت حجازی، تهران: شکرت انتشارات علمی و فرهنگی.
نجمی، ناصر (1370)، قهرمان سند جلال‌الدین خوارزمشاه، چ1، تهران: کلینی.
نسوی، محمدبن احمد (1365)، سیرت جلال‌الدین مینکبرنی، ترجمۀ فارسی از اصل عربی از مترجم مجهول در قرن هفتم هجری به تصحیح و با مقدمه وتعلیقات مجتبی مینوی، چ2، تهران: علمی و فرهنگی.
نسوی، محمدبن احمد (1366)، سیره جلال‌الدین یا تاریخ جلالی، ترجمۀ محمدعلی ناصح، چ 2، تهران: سعدی.
نونینگ، آنسگراف (1389)، بازنگری در مفهوم روایت نامعتبر: تلفیق رویکردی شناختی با رویکردی سخن شناختی؛ نقب‌هایی به جهان داستان، ترجمۀ حسین صافی، تهران: رخدادنو.
مستوفی، حمدالله (1364)، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، چ3، تهران: امیرکبیر.
هرمن، دیوید؛ منفردیان و ماری لویان (1396)، رویکردهای بلاغی به روایت؛ دانشنامۀ نظریه‌های روایت، گردآورنده و ویراستار محمد راغب، تهران: نیلوفر.
همدانی، رشید‌الدین فضل‌الله ( 1373)، جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، ج1، تهران: البرز.
Booths, Wayne C, (1983), the Rhetoric of Fiction, Chicago & London: The niversity of Chicago press.
Phelan, James (1996), Narrative as Rhetoric, Columbus: Ohio State University Press. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,103 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 365 |
||