بررسی آوایی زبان عطّار در مختارنامه | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 10، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1401، صفحه 239-263 اصل مقاله (275.62 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2023.7324 | ||
| نویسنده | ||
| وحید عیدگاه* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| زبان عطّار سرشار است از ویژگی‌های تمایزبخش صرفی، نحوی و آوایی. این ویژگی‌ها با انتشار ویراست شفیعی کدکنی از منطق‌الطیر و دیگر مثنوی‌های عطّار بیشتر پیش چشم آمد؛ امّا در این میان توجّه بایسته‌ای به مختارنامه نشد. مختارنامه مجموعۀ رباعی‌های عطّار است که در پنجاه فصل فراهم آمده‌است. با توجّه به کهنگی اثر، بررسی زبان آن اهمّیت خاصّی دارد و بر پایۀ آن می‌توان به برخی از مسائل زبانی شعر عطّار پاسخ‌هایی مبتنی بر داده‌های آوایی داد و نیز پاره‌ای از اشکالات متن را برطرف کرد. داده‌های برآمده از مقالۀ حاضر را می‌توان با داده‌های حاصل از بررسی دیگر سروده‌های عطّار مقایسه کرد و تصوّر موجود را از ویژگی‌های سبکی و زبانی این شاعر دقیق‌تر ساخت. از دست‌آوردهای این پژوهش تشخیص لغت نگاهی با یای معروف و نیز تمایز آوایی تو به معنای تا و لایه از تو به معنای ضمیر دوم‌شخص مفرد است که با دقّت در قافیه‌بندی‌های مختارنامه میسّر شده‌‌است. با توجّه به وزن رباعی‌های عطّار نیز مشخّص شد که بر خلاف برخی از واژه‌ها که به صورت مخفّف نیز به کار می‌رفته‌اند، برخی از واژه‌ها تنها به صورت کامل کاربرد داشته‌اند، مانند صورت امری گشای که در متن به صورت گشا آمده‌است و باید اصلاح شود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فریدالدین عطّار؛ مختارنامه؛ رباعی؛ زبان؛ تلفّظ؛ سبک؛ یای مجهول؛ واو مجهول؛ حذف صامت؛ تصحیح متن | ||
| مراجع | ||
|
بهار، محمّدتقی (1386)، سبک‌شناسی، تهران: امیرکبیر؛
حسن‌دوست، محمّد (1393)، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛
حسنی، حمید (1393)، «اسکان»، جشن‌نامۀ دکتر فتح‌اللّه مجتبائی، به کوشش علی‌اشرف صادقی و ابوالفضل خطیبی، تهران: هرمس، صص243- 383؛
زرّین کوب، عبدالحسین (1386)، صدای بال سیمرغ، تهران: سخن؛
سپهر، محمّدتقی (1383)، براهین العجم، به کوشش جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران؛
صادقی، علی‌اشرف (1395)، «دانِستن- دانَستن»، فرهنگ‌نویسی، جلد یازدهم، صص 64- 68؛
عطّار، فریدالدین (696 ق)، خسرونامه، نسخۀ خطّی موجود در کتابخانۀ ملّی پاریس، به شمارۀ 1434؛
................... (1342)، منطق‌الطیر، به اهتمام صادق گوهرین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1342؛
................... (1345)، دیوان، به تصحیح تقی تفضّلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب؛
................... (1384)، منطق‌الطیر، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن؛
................... (1386)، مختارنامه، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن؛
................... (1387)، مصیبت‌نامه، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن؛
................... (1388)، الهی‌نامه، به تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن؛
................... (1390)، منطق‌الطیر، به تصحیح محمود عابدی و تقی پورنامداریان، تهران: سمت؛
عیدگاه طرقبه‌ای، وحید (1399)، تلفّظ در شعر کهن فارسی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار؛
فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۸۶)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی؛
مکنزی، دیوید نیل (1383)، فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛
میرافضلی، علی (1379)، «آیا مختارنامه از عطّار است؟»، نشر دانش، ش 95، صص 32- 43؛
O’Malley, Austin (2019), An Unexpected Romance: Reevaluating the Authorship of the Khosrow-nama, the Journal of Middle East Medievalists, University of Maryland, pp. 201-232.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 589 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 224 |
||