سامانه نشریات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

دشتی, صابره, دشتی, مصطفی. (1401). بررسی بن‌مایه‌های بهارانه در شعر فارسی. , 13(2), 77-110. doi: 10.30465/cpl.2022.7297
صابره دشتی; مصطفی دشتی. "بررسی بن‌مایه‌های بهارانه در شعر فارسی". , 13, 2, 1401, 77-110. doi: 10.30465/cpl.2022.7297
دشتی, صابره, دشتی, مصطفی. (1401). 'بررسی بن‌مایه‌های بهارانه در شعر فارسی', , 13(2), pp. 77-110. doi: 10.30465/cpl.2022.7297
دشتی, صابره, دشتی, مصطفی. بررسی بن‌مایه‌های بهارانه در شعر فارسی. , 1401; 13(2): 77-110. doi: 10.30465/cpl.2022.7297

بررسی بن‌مایه‌های بهارانه در شعر فارسی

کهن‌نامه ادب پارسی
مقاله 4، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1401، صفحه 77-110    اصل مقاله (370.72 K)
نوع مقاله: علمی-پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2022.7297
نویسندگان
صابره دشتی1؛ مصطفی دشتی* 2
1دانش آموختة‌کارشناسی ارشد، رشتة زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران،
2استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولایت، ایرانشهر، ایران
چکیده
بررسی موضوعات خاص در سبک‌های مختلف شعر، می‌تواند تطور آنها را با توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر دوره نشان دهد. یکی از این موضوعات بهارانه‌ها هستند. مسئله‌ی اصلی این پژوهش، بررسی و دسته‌بندی بن‌مایه‌های بهارانه در دوره‌های مختلف شعری است تا بتوان به این ترتیب، تطور یکی از انواع زنده‌ی شعر فارسی را تحلیل کرد. به این منظور، بن‌مایه‌ی حدود 174 بهارانه از دوره‌های مختلف شعر فارسی بررسی شده است. بهارانه‌های دوره‌ی اول، معمولا، وصف طبیعت بیرونی و نشان دهنده‌ی آیین‌های بهاری با هدف مدح است. بهار در دوره‌ی بعد، از شکل بیرونی خارج شد و شکل درونی و انفسی پیدا کرد؛ در دوره‌ی معاصر، بهارانه مفهومی کاملاً متفاوت دارد و با توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی برجسته شده است. در این دوره، به سبب اندیشه‌های ملی‌گرایانه و افتخار به رسوم ایرانی، همچنان بهارانه به شیوه‌های قبلی مرسوم است اما از سویی دیگر، به سبب شکست‌های پی‌درپی اجتماعی و روحیه‌ی مایوس برخی شاعران، بهارانه با اندوه درونی و حسرت گذشته همراه می‌شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که بهارانه‌های ادب فارسی را می‌توان از منظر بن‌مایه‌های موجود در آنها تقسیم‌بندی و آنها را در سه دسته‌ی بیرونی، درونی و نوستالوژیک دسته‌بندی کرد.
کلیدواژه‌ها
بهارانه؛ سبک؛ بن‌مایه؛ شعر سنتی فارسی؛ شعر معاصر فارسی
مراجع
  • آشوری، داریوش (1379)، عرفان و رندی در شعر حافظ (بازنگریسته‌ی هستی‌شناسی حافظ)، تهران: مرکز.
  • اخوان ثالث، مهدی (1372)، سه کتاب: در حیاط کوچک پائیز، در زندان، زندگی می‌گوید: اما باز باید زیست، دوزخ، اما سرد، چاپ پنجم، تهران: زمستان.
  • اخوان ثالث، مهدی (1375)، ارغنون، چاپ دهم، تهران: مروارید.
  • اخوان ثالث، مهدی (1376)، ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم، چاپ پنجم، تهران: مروارید.
  • اخوان ثالث، مهدی (1378)، آن‌گاه پس از تندر، تهران: سخن.
  • اشپیلبرگ، هربرت (1391)، جنبش پدیدار شناسی، درآمدی تاریخی، ترجمه‌ی مسعود علیا، جلد اول، تهران: مینوی خرد.
  • بیرونی، ابوریحان (1377)، آثارالباقیه، ترجمه‌ی اکبر دانا سرشت، تهران: امیر کبیر.
  • جمالزاده، محمدعلی (1346)، «بهار ایران و بهاریه در شعر فارسی»، وحید، سال چهارم، شمارة چهارم، صص 289-293.
  • حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمد (1378)، دیوان حافظ، تصحیح قاسم غنی و محمد قزوینی، چاپ دوم، تهران: ققنوس.
  • حقیقی، منوچهر (1377)، «مفاهیم واقع‌گرایی در ادبیات»، متن‌پژوهی ادبی، دورةی 1، شماره‌ی 3، صص 156-164.
  • خاقانی شروانی، افضل ‌الدین بدیل (1388)، دیوان خاقانی شروانی، به تصحیح ضیاء الدین سجادی، چاپ نهم، تهران: زوار.
  • دادبه، اصغر (1367)،«بهاریه»، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد اول، ذیل مدخل «بهارانه»، تهران: مرکز دایره‌المعارف اسلامی.
  • دزفولیان، کاظم و رشیدی، محمد (1392)، «نگاه مولانا به طبیعت در غزلیات شمس»، کهن‌نامة ادب پارسی، شمارة سوم، 63-83.
  • دشتی آهنگر، مصطفی (1395)، «پرسش بلاغی تشریکی در ادبیات معاصر فارسی»، فنون ادبی، شماره‌ی 3 (پیاپی 16)، صص 119-136.
  • ذوالفقاری، حسن (1385)، «میرنوروزی»، نجوای فرهنگ، سال اول، شماره‌ی دوم، 13-21.
  • رجائی بخارائی، احمد علی (1358)، فرهنگ اشعار حافظ، چاپ هفتم، تهران: انتشارات علمی.
  • ساورسفلی، سارا (1387). ای عشق همه بهانه از توست (نقد و تحلیل و گزیدة اشعار امیر هوشنگ ابتهاج)، تهران: سخن.
  • سایه، امیر هوشنگ ابتهاج (1378). راهی و آهی (منتخب هفت دفتر شعر). تهران: سخن.
  • سپهری، سهراب (1381)، هشت کتاب، چاپ سی و یکم، تهران: طهوری.
  • سعدی شیرازی، ابومحمد مصلح‌الدین (1375)، کلیات سعدی، بر اساس تصحیح محمدعلی فروغی به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران: ناهید.
  • شاملو، احمد (1383)، مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها، چاپ پنجم، تهران: نگاه.
  • صائب تبریزی (1364)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.
  • صائب تبریزی (1365)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، ج2، تهران: علمی و فرهنگی.
  • صائب تبریزی (1366)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، ج3، تهران: علمی و فرهنگی.
  • صائب تبریزی (1367)، دیوان صائب تبریزی، به کوشش محمد قهرمان، ج4، تهران: علمی و فرهنگی.
  • عباسی، جواد و حاجی‌آبادی، فاطمه (1395)، «وزارت در دودمان‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری؛ از زوال ایلخانان تا برآمدن تیموریان»، ایران نامگ، سال 1، شماره‌ی 1، 188-212.
  • قاآنی شیرازی، حبیب‌الله (1336)، دیوان حکیم قاآنی شیرازی، تصحیح محمد جعفر محجوب، تهران: امیرکبیر.
  • فرخزاد، فروغ (1380)، دیوان فروغ فرخزاد، چاپ دوم، تهران: اهورا.
  • فرخی سیستانی، ابوالحسن علی (1388)، دیوان حکیم فرخی سیستانی، تصحیح محمد دبیرسیاقی چاپ هشتم، تهران: زوار.
  • کلیم همدانی، ابوطالب (1369)، دیوان ابوطالب کلیم همدانی، تصحیح و تعلیقات محمد قهرمان، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
  • معین، محمد (1377)، فرهنگ فارسی، چاپ دوازدهم، تهران: امیرکبیر.
  • منوچهری دامغانی، ابوالنجم احمدبن‌قوص (1379)، دیوان منوچهری دامغانی، تصحیح محمد دبیر سیاقی چاپ سوم، تهران: زوار.
  • مولانا، جلال­الدین محمد مولوی (1376)، کلیات شمس تبریزی، به تصحیح بدیع­الزمان فروزان­فر، چاپ چهاردهم، تهران: امیرکبیر.
  • وهاب زاده، جواد (1387)،:«رمز ماندگاری بهاریه‌های حافظ»، حافظ، شماره‌ی 85، صص 53-55.
  • یوسف‌زاده‌، سعید (1388)، «رنگ اسرار بهار»، شعر، شماره 65، صص 29-32.
Cuddon, J،A (1380)، A Dictionary of Literary Terms، Penguin books.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 644
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 227