کیهان باوری و اشاراتی به فرهنگ عامه و احکام کیفریِ ایران باستان در شاهنامه | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 8، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 35، بهمن 1401، صفحه 183-212 اصل مقاله (337.16 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2023.7230 | ||
| نویسندگان | ||
| فریبا عظیم زاده جوادی* 1؛ رحمان مشتاق مهر2؛ حسین صدقی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
| 2استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
| 3استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران | ||
| چکیده | ||
| حماسۀ ملّی ایران در برگیرندۀ باورها و سنّتهای دینی و اجتماعی روزگاران کهنتری است که بستر وقوعِ حوادثِ داستانیِ آن بوده و به طورِ استطرادی در ضمنِ بیانِ داستانها مطرح شده است. از جمله اعتقاد به تأثیرِ ستارگان و صور فلکی در ظهورِ رویدادها که به نوعی دنیای مادی را به عالم ماوراءالطبیعه پیوند میدهد. همچنین توسّل به نیروهای فراطبیعی نظیر سحر و جادو راهی بود تا آدمی به کمکِ آن بر عجز خویش در برابر مقدرّات فایق آید. برخی از شعایر و مناسک آیینی مزدیسنا در این اثر جلوهگر شده است که جزوی از فرهنگ و معتقداتِ عامه آن روزگار به شمار میآید. احکامِ کیفری و شیوههای رایج مجازاتها در آن دوران، مقوله دیگری است که به عنوان رفتاری اجتماعی با این اثر ادبی و حماسی پیوند خورده است. در این مقاله که به شیوه کتابخانهای فراهم آمده، موضوعات مطرح شده در حدّ امکان مورد بحث قرار گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| شاهنامه؛ فرهنگ عامه؛ کیهان‌باوری؛ جادو؛ آیین مزدیسنا؛ احکام کیفری | ||
| مراجع | ||
|
ابن بلخی. (1385). فارسنامه، تصحیح و تحشیه گای لیسترانج و رینولد الن نیکلسون، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
الیاده، میرچا. (1393). اسطوره بازگشت جاودانه، ترجمه بهمن سرکاراتی، چاپ چهارم، تهران: طهوری.
الیاده، میرچا. (1392). آیینها و نمادهای تشرّف، ترجمه مانی صالحی علامه، چاپ اوّل، تهران: نیلوفر.
الیاده، میرچا. (1394). اساطیر، مناسک، نمادها، ترجمه نازنین مدنی، شیراز: نوید شیراز.
امیر معزّی (1389). دیوان، تصحیح و تحشیه عبّاس اقبال آشتیانی، به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
انجوی شیرازی، میرجمالالدّین حسین.(1351). فرهنگ جهانگیری، مشهد: دانشگاه مشهد.
اوشیدری، جهانگیر. (1394). دانشنامه مزدیسنا، چاپ ششم، تهران: مرکز.
باقری، مهری. (1392). دین‌های ایران باستان، چاپ ششم، تهران: قطره.
باقری، مهری. (1395الف). اسفندیارنامه، چاپ دوّم، تهران: طهوری.
باقری، مهری. (1395ب). تاریخ زبان فارسی، چاپ بیست و یکم، تهران: قطره.
باقری، مهری. (1380). واج شناسی تاریخی زبان فارسی، تهران: قطره.
بلعمی، ابوعلی محمّد بن محمّد. (1341). تاریخ بلعمی، تصحیح محمّدتقی بهار، به کوشش محمّد پروین گنابادی، تهران: انتشارات اداره کل نگارش نظارت فرهنگ.
بنونیست، امیل. (1393). دین ایرانی برپایه متون معتبر یونانی، ترجمه بهمن سرکاراتی، چاپ چهارم، تهران: قطره.
بویس، مری. (1393). تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتیزاده، چاپ اوّل، تهران: گستره.
بویس، مری. (1395). زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، ترجمه عسکر بهرامی، چاپ چهاردهم، تهران: ققنوس.
بویس، مری. (1397). کانون دین زرتشتی در ایران، چاپ اوّل، تهران: توس.
جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر. (1386). تاج (آیین کشورداری در ایران و اسلام)، ترجمه حبیب الله نوبخت، چاپ اول، تهران: آشیانه کتاب.
جاماسب. جی. (1371). متون پهلوی، گزارش سعید عریان، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
خلف تبریزی، محمّدحسین. (1362). برهان قاطع، به اهتمام محمّد معین، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
خلیلی، مهیار. (1395). تاریخ شکنجه، چاپ سوّم، تهران: قصیدهسرا.
رجبی، پرویز. (1382). هزارههای گمشده، جلد پنجم، چاپ اوّل، تهران: توس.
رستگار فسایی، منصور. (1383). پیکرگردانی در اساطیر، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضی، هاشم. (1381 الف). آیین مهر، تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب، جلد اوّل، چاپ اوّل، تهران: بهجت.
رضی، هاشم. (1381ب). دانشنامه ایران باستان، چاپ اوّل، تهران: سخن.
رودکی سمرقندی. (1336). محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، به کوشش سعید نفیسی، چاپ سوّم، تهران: امیرکبیر.
زنر، آر.سی(1392). زروان یا معمّای زرتشتیگری، ترجمه تیمور قادری، چاپ سوّم، تهران: امیرکبیر.
سرکاراتی، بهمن. (1393). سایه‌های شکارشده (بنیاد اساطیری حماسه ملّی ایران)، چاپ سوّم، تهران: طهوری.
سیپک، ییری. (1393). ادبیات فولکلور ایران، ترجمه محمّد اخگری، چاپ چهارم، تهران: سروش.
شایست ناشایست. (1369). ترجمه کتایون مزداپور، چاپ اوّل، تهران: مؤسّسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شوالیه، ژان و آلن گربران. (1388). فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، چاپ سوّم، تهران: جیحون.
صفا، ذبیح الله. (1384). حماسهسرایی در ایران، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
طوسی، محمّد بن محمود بن احمد. (1391). عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات، به اهتمام منوچهر ستوده، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
طوسی، خواجه نظامالملک.(1398). سیرالملوک یا سیاستنامه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
عفیفی، رحیم. (1383). اساطیر و فرهنگ ایران، چاپ دوّم، تهران: توس.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقیمطلق، چاپ اوّل، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
فرنبغ دادگی. (1385). بندهش، ترجمه مهرداد بهار، چاپ سوّم، تهران: توس.
فضولی بیات. (1391). درآمدی بر اسطورهشناسی (اسطورهشناسی ترکان)، ترجمه کاظم عبّاسی، چاپ دوّم، تبریز: یاران.
قلیزاده، خسرو. (1392). فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایه متون پهلوی، چاپ سوّم، تهران: کتاب پارسه.
قمی، ابونصر حسن بن علی. (1375). ترجمه المدخل الی علم احکام النّجوم، از مترجمی ناشناخته، تصحیح و تحقیق جلیل اخوان زنجانی، چاپ اوّل، تهران: علمی و فرهنگی ـ میراث مکتوب.
کاتب خوارزمی، ابو عبدالله محمد بن یوسف. (1389). مفاتیح العلوم، ترجمه حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
کریستین سن، آرتور. (1314). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، چاپ اوّل، تهران: ابن سینا.
گردیزی، ابوسعید عبدالحیّ بن الضحاک. (1363). زین الاخبار، تصحیح و تحشیه عبدالحیّ حبیبی، چاپ اوّل، تهران: دنیای کتاب.
گریمال، پیر. (1391). فرهنگ اساطیر ایران و رم، ترجمه احمد بهمنش، چاپ پنجم، تهران: علمی و فرهنگی.
گزیدههای زادسپرم. (1366). ترجمه محمّدتقی راشد محصّل، چاپ اوّل، تهران: مؤسّسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
گیرشمن، ر. (1349). ایران از آغازتا اسلام، ترجمه محمّد معین، چاپ سوّم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
لغتنامه دهخدا.
مسعودی، علیبن حسین. (1390). مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ نهم، تهران: علمی و فرهنگی.
مصاحب، غلامحسین. (1380). دایرهالمعارف فارسی، چاپ دوّم، تهران: شرکت سهامی کتاب های جیبی وابسته به مؤسّسه امیرکبیر.
معین، محمّد. (1388). فرهنگ معین، چاپ بیست وششم، تهران: امیرکبیر.
معین، محمّد. (1394). مزدیسنا و ادب پارسی، چاپ ششم، تهران: دانشگاه تهران.
مولتون، جیمز هوپ. (1388). گنجینه مغان، ترجمه تیمور قادری، چاپ اوّل، تهران: مهتاب.
مینوی خرد. (1380). ترجمه احمد تفضّلی، چاپ سوّم، تهران: توس.
نامور مطلق، بهمن. (1387). اسطورهمتن، هویّتساز، چاپ اوّل، تهران: علمی و فرهنگی.
نامۀ تنسر به گشنسپ. (1389). تصحیح مجتبی مینوی و اسماعیل رضوانی، چاپ اوّل، تهران: دنیای کتاب.
نلینو، کرلو الفونسو. (1349). تاریخ نجوم اسلامی، ترجمه احمد آرام، تبریز: بهمن. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 641 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 249 |
||