نقد و بررسی کتاب جامعالصّنایعوالاوزان اثر سیف جام هروی | ||
کهننامه ادب پارسی | ||
مقاله 13، دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 34، مرداد 1401، صفحه 381-412 اصل مقاله (333.29 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2022.7122 | ||
نویسنده | ||
امید شاه مرادی* | ||
دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران | ||
چکیده | ||
جامعالصّنایعوالاوزان از مهمترین و کهنترین آثار بلاغی است که در سدۀ هشتم در شبهقارۀ هند نگاشته شده است. مؤلّف این متن، سیف جام هروی است که در دربار تغلقیان و شخص فیروزشاه و پسر او فتحخان میزیسته است. جامعالصّنایع در سال 1399 در سلسله انتشارات دکتر محمود افشار، با همکاری انتشارات سخن به چاپ رسید. متن کتاب با وجود داشتن نسخ مضبوط، دارای خطاها و ناهمواریهای فراوانی است که در این مقاله ذیل دو عنوان کلّی «نقد و بررسی بخش تصحیح متن» و «نقد و بررسی بخش تحقیقی متن» مورد بررسی قرار گرفته است. از خلال این بررسی روشن میشود که این متن علاوه بر دارابودن خطاهای صوری و ویرایشی فراوان، به علّت روش ناصحیح تحقیق، استفادۀ نادرست و ناکافی از منابع در دسترس، عدم وحدت رویه و نیز روش غیرعلمی در تصحیح متن، دارای لغزشهای فراوانی است که نیاز به یک بازنگری کلّی و دقیق را در آن ایجاب میکند. همچنین در این مقاله نشان داده شده است که برخی از ضبطهای ناصحیح موجود در نسخۀ اساس جامعالصّنایع، با استفاده از منابع جانبی بهویژه مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف، قابل اصلاح بوده که مصحّح از آن غفلت کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
تصحیح؛ نقد تصحیح؛ خطا در تصحیح؛ سیف جام هروی؛ جامعالصّنایعوالاوزان | ||
مراجع | ||
امیرخسرو، خسرو بن محمود (1876 .م)، اعجاز خسروی، لکهنو: مطبع منشی نولکشور.
امیرخسرو، خسرو بن محمود (1975 .م)، دیباچۀ دیوان غرّةالکمال، به کوشش سید وزیرالحسن عابدی، لاهور: نیشنل کمیتی برای سات سو ساله تقریبات امیرخسرو.
امیناحمد رازی (1389)، تذکرۀ هفت اقلیم، بهتصحیح سیّد محمّدرضا طاهری «حسرت»، تهران: سروش.
اوحدی بلیانی، تقیالدّین محمّد بن محمّد (1389)، عرفاتالعاشقین و عرصاتالعارفین، بهتصحیح ذبیحالله صاحبکاری، آمنه فخراحمد، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
بداؤنی، عبدالقادر بن ملوکشاه (1380)، منتخبالتواریخ، تصحیح مولوی احمدعلی صاحب؛ به کوشش توفیق هـ. سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دهخدا، علیاکبر (1377)، لغتنامۀ دهخدا، زیر نظر دکتر محمّد معین و دکتر سیّد جعفر شهیدی، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رادویانی، محمّد بن عمر (1380)، ترجمانالبلاغه، به اهتمام و تصحیح و حواشی و توضیحات احمد آتش؛ همراه ترجمه و مقدّمه و توضیحات به کوشش توفیق سبحانی، اسماعیل حاکمی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سعدی، مصلح بن عبدالله (1362)، کلّیات سعدی، به اهتمام محمّدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
سیف جام هروی (تالیف 804 ق)، مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف، لندن: کتابخانۀ بریتانیا، شمارۀ Or. 4110 [نسخۀ خطّی]، تاریخ کتابت نامعلوم.
سیف جام هروی (تألیف 778 ق الف)، جامعالصّنایعوالاوزان، تهران: کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 8453 [نسخۀ خطّی]، تاریخ کتابت نامعلوم.
سیف جام هروی (تألیف 778 ق ب)، جامعالصّنایعوالاوزان، تهران: کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، شمارۀ 3728 [نسخۀ خطّی]، تاریخ کتابت احتمالاً سدۀ یازدهم.
سیف جام هروی (1399)، جامعالصّنایعوالاوزان، تصحیح زینب صادقینژاد، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن.
شاهمرادی، امید؛ یاحقّی، محمّدجعفر؛ نوشاهی، عارف (1398)، «نقد و بررسی مباحث بلاغی در مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف»، فنون ادبی. سال یازدهم، شمارۀ 3 (پیاپی 28)، پاییز 1398، صص 69-82.
شمس قیس، محمّد بن قیس (1388)، المعجم فی معاییر اشعارالعجم، بهتصحیح محمّد بن عبدالوهاب قزوینی، و تصحیح مجدّد مدرّس رضوی، و تصحیح مجدّد سیروس شمیسا، تهران: علم.
صبا، محمّد مظفر حسین (1343)، تذکرۀ روز روشن، بهتصحیح محمّدحسین رکنزادۀ آدمیّت، تهران: انتشارات کتابخانۀ رازی.
عبدالحیّ الحسنی (1987 م.)، نزهةالخواطر و بهجةالمسامع و النواظر، طبع تحت مراقبة سیّدة مهرالنّساء، حیدرآباد دکن: مطبعة مجلس، دایرةالمعارف العثمانیة.
عفیف، شمس سراج (1385)، تاریخ فیروزشاهی، به تصحیح ولایت حسین، تهران: اساطیر.
فتوحی، محمود (1385)، نقد ادبی در سبک هندی، ویراست دوم، تهران: سخن.
فتوحی، محمود (1393)، آیین نگارشی مقالۀ پژوهشی، ویراست 3، تهران: سخن.
فریامنش، مسعود (1398)، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی در شبهقارّه، ج5، ذیل مدخل «شمس دبیر»، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
مایل هروی، نجیب (1369)، نقد و تصحیح متون (مراحل نسخهشناسی و شیوههای تصحیح نسخههای خطّی فارسی)، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
مجد همگر، مجدالدّین بن احمد (1375)، دیوان مجد همگر، تصحیح و کوشش احمد کرمی، تهران: انتشارات ما.
محدّث دهلوی، عبدالحق (1383)، اخبارالاخیار فی اسرارالابرار، بهتصحیح علیم اشرفخان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
نصیرالدّین طوسی، محمّدبنمحمّد (1389)، معیارالاشعار، تصحیح محمّد فشارکی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
نظامالدّین اولیا، محمّد بن علی (1390)، فواید الفؤاد: ملفوظات حضرت خواجه نظامالدّین اولیاء، گردآورنده: امیرحسن علاء سجزی، بهتصحیح توفیق هـ، سبحانی، تهران: مؤسسۀ انتشارات عرفان.
نظامی گنجوی، الیاسبنیوسف (1390)، خسرو و شیرین، با حواشی و تصحیح حسن وحیددستگردی؛ به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
نوشاهی، عارف (1381)، «جامعالصّنایعوالاوزان از مآخذ کهن فارسی در علوم بلاغی و سبکشناسی شعر»، معارف، فروردین – تیر، شمارۀ 55، صص 36 – 49.
نوشاهی، عارف (1379)، «فصل موسیقی مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف». معارف، شمارۀ 50، صص 135-140.
هندوشاه استرآبادی، محمّدقاسم (1387)، تاریخ فرشته، تصحیح، تعلیق، توضیح و اضافات: محمّدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 609 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 236 |