از روایت فلسفی تاریخ تا روایت فلسفۀ تاریخ؛ خوانش انتقادی کتاب تاریخ به‌روایت فلسفه؛ از هرودت تا آلن بدیو | ||
| پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی | ||
| مقاله 4، دوره 20، شماره 12 - شماره پیاپی 88، اسفند 1399، صفحه 67-88 اصل مقاله (293.85 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/crtls.2020.29926.1761 | ||
| نویسنده | ||
| محسن الویری* | ||
| دانشیار تاریخ، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، قم، ایران | ||
| چکیده | ||
| اندیشیدن دربارۀ تاریخ در چند دهۀ اخیر فربهی بسیار و یک دگرگونی دامنه‌دار یافته است. اگر «فلسفۀ تاریخ» را مولود این تحول بدانیم، با‌توجه‌به فاصلۀ تقریباً زیاد ما ایرانیان با آن، آگاهی روش‌مند از مطالعات و رویکردهای جدید در این شاخۀ معرفتی اهمیت می‌یابد. کتاب تاریخ به‌روایت فلسفه؛ از هرودت تا آلن بدیو به‌دلیل ویژگی‌هایی که دارد، به‌منزلۀ یک اثر شاخص در این زمینه شایستۀ بازخوانی است. نوشتار پیش‌رو مروری انتقادی بر این کتاب در این محورها دارد: ابهام‌زایی عنوان کتاب، چندگانگی واگرایانۀ هدف تدوین کتاب، آشفتگی فصل‌بندی و زیرفصل‌ها، مشخص‌نبودن جایگاه این کتاب دربین آثار تألیف‌یافته در این زمینه، کاستی آشکار توجه به میراث شرقی و اسلامی، درهم‌آمیختگی و ناهم‌ترازی اصطلاحات مربوط به جریان‌های فکری، و ابهام در چیستی تعریف جدید تاریخ. مقاله پس از پرداختن به تأملاتی دربارۀ جنبۀ فنی و ویرایشی اثر، با این جمع‌بندی به‌پایان می‌رسد که هر‌چند کتاب نتوانسته است بین روایت فلسفی تاریخ و روایت فلسفۀ تاریخ مرزی آشکار بگذارد و به همین دلیل از ذهنیت متعارف تاریخ‌پژوهان دربارۀ فلسفۀ تاریخ فاصله گرفته است، اما آورده‌های سودمند بسیاری برای آن‌ها دارد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فلسفۀ تاریخ؛ تاریخ فلسفی؛ تاریخ و فلسفه؛ تاریخ و علوم اجتماعی؛ تاریخ‌نگاری | ||
| مراجع | ||
|
ابن‌هشام الانصاری، جمال‌‌الدین (1979)، مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، حققه و علق علیه: مازن المبارک، محمدعلی حمد‌الله، راجعه: سعید الافغانی، بیروت: ط 5 (افست: تبریز، مکتبة بنی‌هاشمی، بی‌تا).
الویری، محسن (1391)، «پیش‌نهاد طرح‌واره‌ای بومی برای فلسفۀ تاریخ»، فصل‌نامة علمی ـ پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، س 3، ش 6.
الویری، محسن (1392)، «فلسفة علم تاریخ: مسائل، چالش‌های موجود و ظرفیت‌های ما»، حکمت اسلامی (خبرنامۀ مجمع عالی حکمت اسلامی)، س 6، ش 27.
الویری، محسن (1396الف)، «آینۀ هدیه‌ها؛ پاسخ‌واره‌ای به نقدهای مفهوم اسلامی‌شدن دانش تاریخ»، فصل‌نامۀ تخصصی علوم انسانی ـ اسلامی صدرا، ش 21.
الویری، محسن (1396ب)، «مفهوم اسلامی‌شدن دانش تاریخ، الگویی برآمده از تاریخ اسلام»، فصل‌نامۀ تخصصی علوم انسانی ـ اسلامی صدرا، ش 21.
برنز، رابرت (1381)،«فلسفه و تاریخ»، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، بخارا، ش 24.
بهروز، اکبر (1355)، «انواع و معانی مفردات زبان فارسی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 118.
خضر، عبدالعلیم عبدالرحمن (1414)، المسلمون و کتابة التاریخ؛ دراسة فی التأصیل الاسلامی لعلم التاریخ، فیرجینیا: المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ط 1.
دورو، فیلیپه (1395)، «آلن بدیو؛ برای آخرین‌بار»، ترجمۀ علی برزگر، وبگاه ترجمان:
رضوی، سیدابوالفضل (1391)، فلسفۀ انتقادی تاریخ، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1370)، تاریخ در ترازو، تهران: امیرکبیر.
الطالبی، محمد (1391)، ابن‌خلدون و تاریخ، ترجمۀ محسن حسنی و سپیده ره‌انجام، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
کاپلستون، فردریک (1387)، تاریخ فلسفه؛ از ولف تا کانت، ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگ‌مهر، ج 6، تهران: علمی و فرهنگی، سروش.
کافی، مجید (1393)، فلسفۀ نظری تاریخ؛ مفاهیم و نظریه‌ها، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: سمت.
کلباسی اشتری، حسین (1385)، «در‌بارة فلسفة تاریخ»، در: فلسفه‌های مضاف، به‌کوشش عبدالحسین خسروپناه، ج 1، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
کلی، مایکل جی. (1398)، آلن بدیو؛ قدم اول، ترجمۀ ابراهیم اسکافی، تهران: شیرازه.
لمون، مایکل (1394)، فلسفۀ تاریخ؛ راه‌نمای دانشجویان، ترجمۀ محمدحسین وقار، تهران: اطلاعات.
محمدپور، احمد (1389)، فراروش: بنیان‌های فلسفی و عملی روش تحقیق ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری، تهران: جامعه‌شناسان.
محمدپور، احمد (1396)، تاریخ به‌روایت فلسفه؛ از هرودت تا آلن بدیو، قم: لوگوس.
محمدپور، احمد (1398الف)، روش در روش: دربارۀ ساخت معرفتی در علوم انسانی، قم: لوگوس.
محمدپور، احمد (1398ب)، ضدروش: زمینه‌های فلسفی رویه‌های علمی در روش‌شناسی کیفی، قم: لوگوس.
مطهری، مرتضی (1369)، فلسفة تاریخ، ج 2، تهران، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1382)، فلسفة تاریخ؛ مباحثی دربارۀ اشتراک اولیه، برده‌داری، فئودالیسم، سرمایه‌داری، و سوسیالیسم، ج 3، تهران، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1383)، فلسفة تاریخ؛ فلسفۀ تاریخ در قرآن، ج 4، تهران، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1389)، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفة تاریخ به ضمیمة شهید، تهران: حکمت.
مطهری، مرتضی (بی‌تا)، جامعه و تاریخ؛ مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی: 5، قم، تهران: صدرا.
مهتا، ود (1369)، فیلسوفان و مورخان؛ دیدار با فیلسوفان انگلیس، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
ناجی، محمدرضا و دیگران (1393)، تاریخ و تاریخ‌نگاری، تهران: نشر کتاب مرجع.
«نقد و بررسی کتب سه‌گانۀ روش‌شناختی اثر دکتر احمد محمدپور» (1397)، دست‌رسی در وبگاه:
هیوز مارنی، وارینگتن (1389)، پنجاه متفکر کلیدی در زمینة تاریخ، ترجمۀ محمدرضا بدیعی، تهران: امیرکبیر.
Avis, Paul (1986), Foundations of Modern Historical Thought; From Machiavelli To Vico, London; Sydney, Dover, New Hampshire: Croom Helm. <https://www.independent.academia.edu/Mohammadpur>. <https://www.scholar.google.com/citations?user=8pklQnIAAAAJ&hl=en>. <https://www.britannica.com/biography/Herodotus-Greek-historian>. <https://www.history.com/topics/ancient-history/herodotus>. <https://www.researchgate.net/profile/Ahmad_Mohammadpour>. Lemon, M. C. (2003), Phiosophy Of History, A Guide for Students, London: Routledge. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 861 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 497 |
||