تحلیل کارکردهای حرف «واو» در تاریخ بیهقی و مقایسۀ آن با زبان‌های ایرانی و زبان عربی | ||
| زبان‌شناخت | ||
| دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21، شهریور 1399، صفحه 225-241 اصل مقاله (207.39 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/ls.2020.5848 | ||
| نویسندگان | ||
| یوسف محمدنژاد عالی زمینی* 1؛ بهجت قاسم زاده2 | ||
| 1عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی | ||
| 2دانش‌آموختة دکترای تخصصی فرهنگ و زبان‌های ایرانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران. ایران | ||
| چکیده | ||
| حرف «واو» پرکاربردترین حرف ربط زبان فارسی است که به جز ربط دادن اجزای کلام به هم، کارکردهای دیگری همچون استیناف، استدراک، اضراب، تخمین، حال و قسم دارد. بررسی تاریخ بیهقی، به منزلۀ یکی از مهم ترین متون فارسی دورۀ غزنوی، دالّ بر کارکردهای متنوع حرف واو در متن آن است که به نظر می رسد بخشی از آنها تحت تأثیر زبان های ایرانی و زبان عربی بوده است. مقالۀ پیش رو افزون بر بررسی کارکردهای متنوع حرف واو در تاریخی بیهقی، درصدد آن است که نشان دهد کدام یک از این کارکردها تحت تأثیر زبان‌های مذکور بوده است. به همین منظور حدود 1500 جمله و عبارت از متن این کتاب انتخاب، بررسی و تجزیه و تحلیل شد و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که کارکردهای واو عطف در تاریخ بیهقی را می توان در سه گروه اصلی دسته‌بندی کرد: نخست، واو عطف و استیناف، که هم در متون ایرانی باستان و هم عربی قابل پیگیری هستند. دوم، واو حالیه، قسم و استدارک، که از زبان عربی وارد زبان فارسی شده‌اند و سوم، واو اضراب، واو در معنای یا، واو ابتدای جملات معترضه، که مؤلف تاریخی بیهقی در به کارگیری آنها دست به نوعی نوآوری زده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حرف ربط «واو»؛ تاریخ بیهقی؛ زبان عربی؛ زبان‌های ایرانی | ||
| مراجع | ||
|
- آذرنوش، آذرتاش(1383). تاریخ زبان و فرهنگ عربی. چ 4. تهران: سمت. - ابوالقاسمی، محسن(1383). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت. - احمدی بیگدلی، بهیه و محمدرضا قاری(1394)، «کارایی حرف "واو" از دیدگاه علم معانی»، پژوهش زبان و ادب فارسی، ش 38، 173-199. - الدالی، محمد احمد(1410). الواو العاطفه التی بمعنی مع: فی نحو قول کثیر انی و تهیامی بعزه، المجمع اللغه العربیه بدمشق، المجلد الخامس و الستون، الجزء 1. - السامرایی، فاضل صالح(1404) واو الحال، المجمع العلمی العراقی. المجلد الخامس الثلاثون. الجزء 3. - انوری، حسن و حسن احمدی گیوی(1392). دستور زبان فارسی 2. تهران: انتشارات فاطمی. - تقی‌پور، ابوالفضل(1395). بررسی تطبیقی کارکردهای «واو» در فارسی و عربی با محوریت اشعار سعدی. جستارهای زبانی. شمارة 31. - جیگاره، مینا(1388). حرف الواو انواعها و معانیها، لسان المبین، شمارة 2 (ویژه‌نامة زبان و ادبیات عربی). - ________ و فاطمه اجدادی آرانی(1392)، «آموزش تشخیص نقش و ترجمة حرف "واو" در متون عربی»، ، نوآوری‌های آموزشی، 1392، ش 45، 85-98. - خطیب‌رهبر، خلیل(1373). تاریخ بیهقی. چ 37. تهران: مهتاب. - ــــــــــــــــ(1367). دستور زبان فارسی، کتاب حروف ربط و اضافه. تهران: سعدی. - داریوش ذوالفقاری، نرگس محمدی بدر، مجید سرمدی و حسین یزدانی، (1391)، «دو نوع "واو" نویافته در علم معانی، با تکیه بر شاهنامة فردوسی»، بهار ادب، تابستان، ش 16، 217- 227. - رادمنش، محمد(1374). معانی حروف با شواهد از قرآن و حدیث. تهران: طبع و نشر. - رضانژاد، غلامحسین(نوشین)(1367)، اصول علم بلاغت در زبان فارسی، تهران: الزهرا - رضایی باغبیدی، حسن(1385). راهنمای زبان پارتی (پهلوی اشکانی). تهران: ققنوس. - زرشناس، زهره(1390). دستنامة شغدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. - شفیعی کدکنی، محمدرضا(1368)، موسیقی شعر، تهران: نشر آگه - ضیف، شوقی(1377). تاریخ ادبیات عرب. ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگوزلو. چ 3. تهران: امیرکبیر. - کامران، ماشاءالله(1388). نسخة بدلی به نام واو اضراب و ترقی در بیتی از حافظ، مجلة حافظ، شمارة 63. - کروم، احمد(2000). معانی الواو العاطفه بین الاصطلاح المعنوی و التقعید اللغوی الاصولی. لسان العربی. العدد 50. - گرامی، بهرام و هما عصار(1395)، «پیوند پارسی: واو عطف»، ایران نامگ، ش 4، 210-213. - کفافی، محمد عبدالسلام(1971). فی الادب المقارن. چ 1. بیروت: دارالنهضه العربیه. - مکنزی، دیوید نیل(1383). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمة مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 770 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 389 |
||