مآخذ نویافتة 75 رباعی از دیوان کبیر مولانا با تکیه بر نزهة المجالس | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 12، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 32، شهریور 1400، صفحه 295-334 اصل مقاله (508.58 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2020.5763 | ||
| نویسندگان | ||
| رحمان مشتاق مهر* 1؛ یدالله نصراللهی2؛ مهناز نظامی عنبران3 | ||
| 1استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان | ||
| 2دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان | ||
| 3دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان | ||
| چکیده | ||
| مصحّح دیوان کبیر مولانا، استاد بدیعالزمان فروزانفر و صاحبنظران دیگر عقیده دارند که رباعیات مشترکی میان دیوان کبیر و منابع متقدم وجود دارد. با ردیابی رباعیات منسوب به مولانا در رباعیات گویندگان متقدم، میتوان به گوشهای از منابع مطالعاتی و سرچشمههای ذوقی و فکری مولانا دست یافت. یکی از مجموعههای رباعی بازمانده از قرن هفتم، نزهةالمجالس است. این کتاب حاوی 4125 رباعی از سیصد شاعر فارسی زبان است. علاوه بر 40 رباعی مشترک بین دیوان کبیر و نزهةالمجالس که محمد امین ریاحی، در پانوشت نزهةالمجالس به آن اشاره کرده است، 75 رباعی دیگر از این مجموعه را در دیوان کبیر بازیافتهایم. سپس این رباعیات را در دواوین و متون ادبی متقدّم جستجو کرده، منابع نویافتة دیگری را برای تعدادی از رباعیات مشترک به دست آوردهایم. از مجموع 115 رباعی مشترک نزهة المجالس و دیوان کبیر، در 65 مورد، نام سرایندة رباعی مشخص است که از 38 شاعر به دیوان کبیر راه یافتهاند. از این میان، سنایی با شش رباعی در صدر است. این رباعیات عیناً و بدون تغییر در دیوان کبیر وارد نشدهاند؛ بلکه وجه مشترک آن‌ها، از شباهت در چهار مصراع تا شباهت در یک مصراع متغیر است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| دیوان کبیر؛ رباعیات مشترک؛ نزهةالمجالس؛ منابع متقدم | ||
| مراجع | ||
|
ابراهیم رحیمی زنگنه، سهیلا یاری گلدره و لیلا رحمتیان(1396)، «بازشناسی منبع 38 رباعی منسوب به مولانا در متون ادبی و تاریخی» دو فصلنامة تاریخ ادبیات، ش81.
احمد غزالی (1376)، مجموعة آثار فارسی احمد غزالی، به اهتمام احمد مجاهد، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
اوحدالدین کرمانی (1366)، دیوان رباعیات، به اهتمام احمد ابومحبوب و مقدمة محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: سروش.
باباافضل کاشانی (1311)، رباعیات، به اهتمام سعید نفیسی، تهران: کتابخانة دانشکده.
بهاء ولد (1382)، معارف، تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، ج1، چاپ سوم، تهران: طهوری
جوینی، عطا ملک بن محمد بن محمد (1392)، تاریخ جهانگشای جوینی، ج2، تصحیح و تعلیقات دکترحبیب الله عباسی و دکتر ایرج مهرکی، چاپ دوم، تهران: زوار.
رحمان مشتاقمهر، (1396)، «مآخذ استشهادات شعری فارسی مکتوبات مولانا و تکملة آن»، کهننامة ادب پارسی، س8، ش3.
ریاحی، محمد امین (1375)، شروانی، نزهة المجالس (مقدمه و تعلیقات)، جمال خلیل شروانی، تهران: علمی.
سمعانی، شهابالدین ابوالقاسم احمد بن المظفّر منصور (1384)،روحالارواح، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران: علمی و فرهنگی.
سنایی غزنوی، ابوالمجدود (1388)، دیوان، به اهتمام مدرس رضوی، تهران: سنایی.
سهروردی، شهابالدین(1380)، مجموعة مصنّفات شیخ اشراق، به کوشش سید حسن نصر، تهران: پژویشگاه علوم
انسانی و مطالعات فرهنگی.
سید علی میرافضلی، (1381)، «این راه به سرسری به سر مینشود»(نقدی بر تصحیح دیوان رباعیات اوحدالدین کرمانی)، مجلة نشر دانش، ش104.
سید علی میرافضلی، (1376)، «مروارید کرمانی و رباعیات سرگردان»، مجلة معارف، ش42.
سیفی نیشابوری، علی بن احمد(1399)، رسائلالعشاق و وسائلالمشتاق، به کوشش جواد بشری، تهران: مجموعة انتشارات تاریخی و ادبی دکتر محمود افشار.
شروانی، جمال خلیل (1375)، نزهة المجالس، به تصحیح و تحقیق دکتر محمد امین ریاحی، تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1374)، سیر رباعی در شعر فارسی، تهران: فردوس.
صادری، طه (1393)، نسخه پژوهی رباعیات مشترک بین خیام و پنج شاعر (عطار، بابا افضل، مولوی، مجد همگر و حافظ)، پایان نامة دکترای تخصصی، گروه ادبیات، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
ظهیرالدین فاریابی (1381)، دیوان، به تحقیق و توضیح دکتر امیرحسن یزدگردی و به اهتمام دکتر اصغر دادبه، تهران: قطره.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1358)، مختارنامه، با مقدمه و تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: توس.
عوفی، محمد (1353)، جوامع الحکایات و لوامع الروایات، تصحیح دکتر امیربانو مصفّا و دکتر مظاهر مصفّا، تهران: بنیاد فرهنگ ایران
عوفی، محمد (1324)، لباب الالباب، به کوشش ادواد براون، لیدن: بریل.
عینالقضات همدانی (1377)، تمهیدات، به کوشش عفیف عسیران، تهران: کتابخانة منوچهری.
غزنوی، سدیدالدین محمد (1384)، مقامات ژنده پیل، تصحیح دکتر حشمت مویّد، تهران: علمی فرهنگی.
قونیوی، ابوبکربن الزکّی المتطبّب (349)، روضةالکتّاب و حدیقةالالباب، تصحیح میر ودود سیّد یونسی، تبریز: دانشکدة
ادبیات و علوم انسانی.
لوئیس، فرانکلین دی (1383)، مولوی: دیروز و امروز، شرق و غرب، ترجمة فرهاد فرهمندفر، تهران: نشر ثالث.
مجیرالدین بیلقانی (1358)، دیوان، تصحیح دکتر محمد آبادی، تبریز: موسسةتاریخ و فرهنگ ایران.
محمدرضا شعبانی، (1389)، «مولوی صوفیی ترانهگو»(بررسی رباعیات مولوی و جایگاه آن در شعر فارسی)، ماه ادبیات س4، ش42.
المختارات من الرسائل، مجموعهای از نامههای گوناگون(1378). به کوشش غلامرضا طاهر و ایرج افشار و مریم میر شمسی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1363)، کلیات شمس یا دیوان کبیر ، ج8، با تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، تهران: دانشگاه تهران.
مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1371)، مکتوبات، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مویّد بغدادی، بهاءالدین محمد (1385)، التوسّل الی الترسّل، به کوشش احمد بهمنیار، تهران: اساطیر.
مهستی گنجوی (1347)، دیوان مهستی، به اهتمام و تصحیح طاهری شهاب، چاپ سوم، تهران: کتابخانة ابن سینا.
مهستی گنجوی (1391)، دیوان مهستی، به اهتمام جمشید پور اسمعیل نیازی و هدی اسعدی، تبریز: شایسته.
نسخ خطی:
نسخة مجموعة سفینة تبریز، ابوالمجد تبریزی، (721ق)، شمارة 14590، مجلس شورا.
نسخة مجموعة دوازده شاعر، شمارة 170 دانشگاه تهران.
نسخة مجموعة شمارة 833 (604ق) در سه بخش حاوی رباعیات خیام، دانشگاه تهران.
نسخة مجموعة شمارة 275 (681ق)، دانشگاه تهران.
نسخة مجموعة شمارة 270 (686ق) دانشگاه تهران.
نسخة دیوان شرف شفروه،به شمارة 1415، (1027ق) دانشگاه تهران.
نسخة دیوان ظهیر فاریابی، به شمارة 200(717ق)، دانشگاه تهران.
نسخة دیوان ظهیر فاریابی، به شمارة 244،(840ق)، دانشگاه تهران.
نسخة کلیات سنایی، به شمارة 134 (684ق) دانشگاه تهران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 924 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 349 |
||