جنبه های غنایی سیمای زن در ادبیات مکتب خانه ای در دورۀ قاجار | ||
پژوهشنامه زنان | ||
دوره 13، شماره 40، تیر 1401، صفحه 85-111 اصل مقاله (255.61 K) | ||
نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/ws.2022.5685 | ||
نویسندگان | ||
نسرین جبار خلجی بناب* 1؛ عزیز حجاجی کهجوق2؛ آرش مشفقی2 | ||
1دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران. | ||
2استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران. | ||
چکیده | ||
یکی از حلقه های آموزش در ایران مکتب خانه است. متون مکتب خانه ای، خود، گونه ای خاص از ادبیات است که «ادبیات مکتب خانه» نامیده می شود و شامل قصه های عامیانه ای است که بر مبنای ادبیات شفاهی بوده، بعدها به صورت مکتوب در آمده و در مکتب خانه ها به آموزش داده می شد. مسئلۀ اصلی در این پژوهش که به روش مطالعۀ کتابخانه ای و بر اساس رویکرد توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، بررسی نحوۀ شکل گیری، تکوین و بیان جنبه های غنایی سیمای زن در ادبیات مکتب خانه ای در دورۀ قاجار می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که پر بسامدترین جنبۀ غنایی سیمای زن ستایش زیبایی های جسمانی اوست. عشق نیز اصلی ترین درون مایۀ غنایی می باشد. توبه، مرثیه سرایی، تفاخر، عشوه گری، شادخواری و نفرین از جنبه هایی هستند که با بسامد کم تر، سیمای غنایی زن را تشکیل می دهند. | ||
کلیدواژهها | ||
ادبیات عامیانه؛ ادبیات مکتب خانه ای؛ ادبیات غنایی؛ جنبه های غنایی؛ زن | ||
مراجع | ||
اشرف زاده، رضا و مژگان حاجت پور (1389). «بررسی توبه در شعر عطار نیشابوری»، نشریۀ دهخدا ، ، شمارۀ 5.
انوشه، حسن (1381). فرهنگ نامۀ ادبی فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم (1381). جان عاریت، فرهنگعامه، پژوهشهای ادبی، مردمشناسی، به کوشش میهن صداقت پیشه، تهران: نشر و پژوهش فرزان فر.
بیات، حسین (1389). «محوریت قهرمانان در قصههای عامیـانه»، نقد ادبـی، شمارۀ 12و11، دورۀ 3.
برزگر خالقی، محمدرضا و رقیه نیساری تبریزی (1390). « سیمای زن و عشق در« دده قورقود» و «ایلیاد و ادیسه»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال5، ش20.
پیروز، غلامرضا (1381). «ادبیات غنایی و جلوههای آن در ایران پیش از اسلام»، پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی، سال 2، شمارۀ 6 و 7.
حجازی، بنفشه (1381). ضعیفه، بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر صفوی، تهران: قصیده سرا .
حسینی کازرونی، سید احمد (1374). عشق در مثنوی معنوی، همراه بـا پژوهشی در شعر فارسی، تهران: انتشارات زوار.
حیدریان، حسن (1390). «بررسی توبه در مثنوی معنوی»، فصل نامۀ علمـی پژوهشی زبـان و ادبیات فارسی دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه آزاد واحد سنندج، سال 3، شمارۀ 6.
خراسانی، صائمه و رضا حیدری نوری (1397). «تحلیل فراوانی انواع ادبی در ادبیات مکتبخانهای ایران»، فصلنامۀ علمی پژوهشی زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 48 .
ذوالفقاری، حسن (1391). ادبیات مکتبخانهای ایـران، تهـران: رشـدآوران .
ذوالفقاری، حسن (1392). یک صد منظومۀ عاشقانۀ فارسی، تهران: نشر چرخ .
ریتر، هلموت (1379). دریای جان، ترجمۀ مهر آفاق بایبوردی، مشهد: انتشارات بینالمللی الهدی.
شمیسا، سیروس(1381). شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران: انتشارات فردوس.
صافی، امین الدین محمد (1386). بهرام و گلاندام، به کوشش حسن ذوالفقاری و پرویز ارسطـو، تهران: نشر چشمه.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1384). منطقالطیر، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعـی کـدکنـی، تهران: سخن .
قنبری، محمدرضا (1386). «نگاهی به مکتب خانه»، فرهنگ مردم ایران، سال 4، شمارۀ 9.
مقدادی، بهرام (1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.
نصر، زهرا (1382). «تحلیلی بر جایگاه و موقعیت زن در منظومههای غنایی، تعلیمی و عرفانی»، دانش، مجلۀ علمی پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علـوم انسانی دانشگاه اصفهـان، دورۀ 2، ش 32 و 33. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,132 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 358 |