اندیشوران مسلمان و تعلیل گونه های دین ورزی | ||
| پژوهش‌های علم و دین | ||
| مقاله 9، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 22، آذر 1399، صفحه 189-210 اصل مقاله (257.5 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/srs.2020.5595 | ||
| نویسندگان | ||
| داود معماری* 1؛ میثم اکبرزاده2 | ||
| 1استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی دانشکده علوم وتحقیقات اسلامی | ||
| 2استادیار گروه حقوق و الهیات دانشگاه پیام نور استان قزوین | ||
| چکیده | ||
| گوناگونی وتنوع آدمیان در دین‌ورزی واقعیتی انکارناپذیر است؛ اما تعلیل وتوجیه آن در نزد عالمان دینی، عارفان، فیلسوفان، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان دین، معرکه آراء بوده است. برخی آن پدیده را یکسره معلل به عوامل غیرمعرفتی و برخی نیز آن را مدلل به عوامل معرفتی دانسته‌اند. لازمه کلامی اولی، پلورالیسم و لازمه کلامی دومی، انحصارگرایی است. این نوشتار با عرضه گونه شناسی‌های قرآنی و روایی و تعلیل های فلسفی، کلامی، عرفانی و فقهی عالمان مسلمان از دین ورزی وتعلیل آن‌ها به نظریه پیشنهادی و مختار خویش یعنی «اختیار در محدوده شاکله» می‌رسد که لازمه کلامی آن، نه پلورالیسم و نه انحصارگرایی، بلکه شمول‌گرایی خواهد بود. تامل در گونه شناسی‌های ارائه شده نشان می‌دهد که نگاه مذهبی در دسته‌بندی انسان‌ها خنثی نیست، بلکه ارزشی، جهت‌دار و در یک الگوی سه‌وجهی مبتنی بر ادراک، ایمان و اخلاق قابل تبیین است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واژگان کلیدی: تنوع دین ورزی؛ پلورالیسم؛ انحصارگرایی؛ شمول‌گرایی؛ شاکله | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
آقانوری، علی (1382)، «اختلاف‌پذیری قرآن و دسته‌بندی مسلمانان»، فصل‌نامۀ هفت آسمان، دورۀ 5، ش 20.
آملی، سیدحیدر (1362)، الاسرار الشریعه و اطوار الطریقه و انوار الحقیقه، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
آملی، سیدحیدر (1414 ق/ 1374)، تفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم، تحقیق محسن الموسوی التبریزی، ج 1 و 3، تهران: مؤسسۀ النشر لوزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی.
ابن‌رشد، ابوالولید محمد (1376)، فصل المقال فیما بین الحکمه و الشریعه من الاتصال، ترجمۀ سیدجعفر سجادی، تهران: امیرکبیر.
ابن‌شعبه حرّانی، حسن بن علی (1398)، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمۀ محمدباقر کمره‌ای، تهران: کتاب‌خانۀ اسلامیه.
ابن‌قیم الجوزیه (بی‌تا)، مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک نستعین، ج 2، بیروت: مکتبه الشامله.
اخوان‌الصفا (1405 ق)، رسائل اخوان‌الصفا و خلّان‌الوفاء، ج 1 و 3، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
بختیار نصرآبادی، حسنعلی (1383)، «درآمدی بر معنا، آثار، و چشم‌اندازهای تفکر انتقادی»، مجلۀ حوزه و دانشگاه، دورۀ 10، ش 40.
حسینی، سیدمرتضی (1381)، انسان‌شناسی از دیدگاه سیدحیدر آملی و افلوطین (رسالۀ دکتری)، استاد راه‌نما: دکتر احمد احمدی، قم: دانشگاه قم.
دباغ، سروش (1384)، آئین در آیینه (با گزینش و تلخیص)، تهران: صراط.
دهلوی، احمد بن عبدالرحیم (1385)، عقد الجید فی احکام الاجتهاد و التقلید، تحقیق محب‌الدین الخطیب، القاهره: المطبعه السلفیه.
دهلوی، احمد بن عبدالرحیم (1404 ق)، الانصاف فی بیان سبب الاختلاف، بیروت: دار النفائس.
سروش، عبدالکریم (1380)، اخلاق خدایان، تهران: طرح نو.
سروش، عبدالکریم (1381)، دین و دنیای جدید؛ سنت و سکولاریسم، تهران: صراط.
شیرازی، سیدرضی (1383)، درس‌‌های شرح منظومۀ حکیم سبزواری، ج 1، تهران: حکمت.
طباطبایی، محمدحسین (1363)، تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج 13، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علیزاده، بیوک (1384)، «گسترۀ فلسفه‌ورزی و ملاک‌‌های تعدد فلسفه»، فصل‌نامۀ حکمت، س 3، ش 5.
فیض کاشانی، ملامحسن (1374)، تفسیر الصافی، ج 1، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق)، بحارالانوار الجامعه لدرر الاخبار الائمه الاطهار، ج 92، بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
محمدی ری‌شهری، محمد (1381/ 1422 ق)، منتخب میزان‌الحکمه، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، قم: دار الحدیث.
معماری، داود و خدیجه عباسعلی‌زاده (1396)، «آموزه‌‌های قرآنی در تبیین لغزشگاه‌‌های تفکر»، در: مجموعه‌مقالات ششمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران.
ملایوسفی، مجید و زهرا اردمه (1390)، «تأثیر گناه بر معرفت از دیدگاه قرآن کریم»، فصل‌نامۀ کتاب قیم، س 1، ش 1.
موحد ابطحی اصفهانی، مرتضی (1411 ق)، جامع الاخبار و الآثار عن النبی و الائمه الاطهار، قم: مؤسسۀ الامام المهدی (عج).
موحد، ضیاء (1373)، درآمدی به منطق جدید، تهران: علمی و فرهنگی.
نهج البلاغه (1380)، ترجمۀ محمد دشتی، تهران: اوج علم.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 691 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 807 |
||