هویت مشترک تاریخیِ فنا و نیروانه در ادبیات صوفیان و بوداییان خراسان بزرگ | ||
| کهن‌نامه ادب پارسی | ||
| مقاله 2، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 32، شهریور 1400، صفحه 31-47 اصل مقاله (267.43 K) | ||
| نوع مقاله: علمی-پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30465/cpl.2021.5546 | ||
| نویسندگان | ||
| پیمان ابوالبشری* 1؛ حسن صادقی سمرجانی2؛ علی یحیایی3 | ||
| 1استادیار گروه باستانشناسی و تاریخ، دانشگاه نیشابور | ||
| 2استادیار گروه تاریخ و باستان شناسی دانشگاه نشابور | ||
| 3استادیار گروه تاریخ، دانشگاه سبزوار | ||
| چکیده | ||
| گفت‌وگوها و پژوهشهای بسیاری بین مورخان تاریخ ادیان بر سر تأثیر و تأثرات مفاهیم فنا و نیروانه انجام شده است که بهرغم پُربار بودن، تاکنون راه به جایی نبرده و به نتیجهای قطعی، منجر نشده است. به نظر می‌رسد این عدم توافق، از تفاسیر الهیاتی محض و خارج از چارچوب تاریخی سرچشمه گرفته باشد. در این میان تمایلی پنهان و شاید ناخواسته خصوصاً از سوی محققان ایرانی در راستای برجسته‌سازی تفاوت‌های معنایی دو مفهوم فنا و نیروانه وجود داشته است که تعبیر مرگ و فنای صوفیانه را در معنای مجازیِ آن بهکار بردهاند. در این مقاله کوشش شده براساس شواهد و سرنخ‌های تاریخی و مسئلۀ فنای جسم در روایات صوفیانه و همچنین استفاده از سمبل‌های مشترک در ادبیات بودایی و متون عرفانیِ فارسی در فضای جغرافیایی مشترک خراسان بزرگ، تعاملات دینیِ بوداییان-صوفیان، نشان داده شود که احتمالا پیش از این در سپهر پژوهشهای میانرشتهای مغفول بوده است. روش پژوهش در این جستار، تحقیق تاریخی است که براساس منابع کتابخانهای انجام شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیین بودا؛ تصوف؛ خراسان بزرگ؛ فنا؛ نیروانه | ||
| مراجع | ||
|
ابنجوزی، ابوالفرج (1368). تلبیس ابلیس، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ابوالبشری،پیمان و وکیلی، هادی، و ناظمیان‌فرد، علی (1395). ریشه‌یابی تاریخی سوختن انسان کامل در فرهنگ صوفیانه، نشریه مطالعات تاریخ فرهنگی، سال هشتم، شماره 29: 22-1.
ابی‌سعیدبن ابی‌سعد، جمال‌الدین ابوروح لطف الله (1384). حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
برتلس، آندری یوگینویچ(1376). تصوف و ادبیات تصوف، سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.
پاشایی،ع (1380). راه آیین، تهران: نگاه معاصر.
پاشایی،ع (1383). ایتی ووتکه، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
تبریزی، شمس‌الدین محمد(1386). مقالات شمس، ویرایش جعفر مدرس صادقی،تهران: مرکز.
تقویبهبهانی، مجید(1393). فنا یا نیستی در عرفان اسلامی و تفاوت آن با نیروانای هندوئیسم، فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، ش38: 241-225.
جامی، عبدالرحمن(1370). نفحات‌الانس، تصحیح محمود عابدی، تهران: اطلاعات.
چاندراچاترچی،ساتیش و موهان دانا،دریندا (1384)، معرفی مکتب های فلسفی هند، ترجمه فرناز ناظرزاده کرمانی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
حامدی، عفیفه(1391). نیروانا در عرفان هندی ، فصلنامۀ ادیان و عرفان، سال هشتم، شمارۀ31: 278-249.
حزین لاهیجی، محمدعلی (1374). دیوان، ذبیح الله صاحبکار، قم: سایه.
دهلوی، بیدل (1386). کلیات، مصحح اکبر بهداروند،ج2، تهران: نگاه.
رستمیان، محمدعلی (1384). فنا و نیروانه،نشریه هفت آسمان، ش25: 228-189.
زرین‌کوب، عبدالحسین(1344). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر.
سجادی،جعفر ( 1383 ). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
سراج طوسی، ابونصر ( 1388). اللمع فی التصوف، رینولد نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی، تهران: اساطیر.
شاهرودی، فاطمه و بهاریه، مریم (1389). تجسم نمادین نیروانا در معماری بودایی، فصلنامۀ هنرهای تجسمی نقش‌مایه، سال سوم، شماره6: 42-37.
شایگان، داریوش (1375). ادیان و مکاتب فلسفی هند،ج1، تهران: امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1384). نوشته بر دریا، تهران: سخن.
شمس‌الدینمحمد تبریزی (1386). مقالات شمس، ویرایش جعفر مدرسیصادقی، تهران: مرکز.
شیمل، آنماری (1377). ابعاد عرفانی اسلام، عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ضیایی، سید عبدالحمید(1388). بررسی تطبیقی فنا و نیروانا در آموزه های بودا،کاستاندا و مولانا، پژوهشنامه ادب حماسی،ش9: 275-258.
طاهری، حمید (1385). از توبه تا فنا و نمودهای آن، مجله دانشکده علوم انسانی سمنان، سال5، ش16: 78-61
عطار، فریدالدین (1370). تذکرةالاولیاء. تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوار.
عرب جعفری محمدآبادی، مهدی، شعبانزاده، مریم (1395). مقایسۀ مفهوم فنا در اندیشه های ابوسعید ابوالخیر و سهراب سپهری، مجله عرفانیات در ادب پارسی، شمارۀ27: 107-90.
قنبری،بخشعلی(1393). بررسی مقایسه ای نیروانه بودایی و فنا و بقا در دیدگاه مولوی، اطلاعات حکمت و معرفت، سال نهم، ش12: 27-22.
کازینز،ال.اس (1379). مفهوم نیروانه در آیین بودا، ترجمه علی رضا شجاعی، هفت آسمان، سال دوم،ش7: 110-99.
کلابادی، ابوبکر محمد(1371). التعرف، ترجمه محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر.
گراوند،سعید و مفاخری، لیلا (1396)، مهاسوکهه(لذت جاودانه) در آئین تنتره بودایی، پژوهشنامه ادیان، سال یازدهم، ش21: 132-111.
محمدبن منور میهنی (1371). اسرارالتوحید، تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: آگاه.
مقدم پور، فاطمه( 1385). بررسی تطبیقی در مفهوم فنا و در عرفان اسلامی و نیروانه در آیین بودا، نامۀ انجمن، ضمیمۀ شماره5: 78-1.
هجویری، ابوالحسنعلیبنعثمان) 1392). کشفالمحجوب، مقدمه و تصحیح دکتر محمود عابدی، تهران: سروش.
Shah kazemi, Reza(2010).Common Ground between Islam and Buddhism,Fonsvitae-Jordan.
The Seekers Glossary Of Buddhism. (1998). Sutra Translation committee , USA: Vol. 42, No. 2: 141-155, Published by: BRILL. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,129 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 427 |
||