رستاخیز کلمات: اثری در دفاع از فرمالیسم نقدی بر کتاب رستاخیز کلمات: درسگفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس | ||
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی | ||
مقاله 3، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 54، اردیبهشت 1397، صفحه 47-67 اصل مقاله (219.37 K) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
نویسنده | ||
عیسی امن خانی* | ||
استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان | ||
چکیده | ||
برخلاف سنت استادانی چون فروزانفر، همایی، زرینکوب، و ...، که عمدتاً به زندگی و اندیشۀ نویسنده/ شاعر میپرداختند، برخی از آثار شفیعی کدکنی خاص و متفاوت با این سنت است؛ چراکه جدای از محتوا و درونمایه به مسئلۀ فرم و شکل آثار ادبی نیز توجه داشته، گاه کتاب (موسیقی شعر) یا مقالاتی کاملاً شکلمدارانه (فرمالیستی) نوشتهاند. رستاخیز کلمات: درسگفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس در این میان فرمالیستیترین اثر ایشان است که در آن نهتنها به معرفی فرمالیسم (تاریخچه، آموزهها، و شخصیتهای تأثیرگذار آن) پرداخته شده است، بلکه برخی از مقالات ایشان، که با الهامگیری از آرای آنها نوشته شدهاند، نیز در آن گنجانده شده است. با تمام محاسنی که این کتاب (همانند تمام آثار شفیعی کدکنی) دارد، انتقاداتی نیز میتوان بر آن وارد ساخت. اصلیترین این انتقادات عبارتاند از: 1. بیان ناقص (و شاید هم نادرست) زمینه/ زمینههای پیدایش فرمالیسم روسی، 2. فقدان انسجام نظریههای ارائهشده ازسوی نویسندۀ کتاب، 3. وجود برخی گزارههای ابطالناپذیر و غیرعلمی در کتاب، 4. و درنهایت گنجاندن فصلهایی مانند «تکامل موتیف کوزهگر در شعر خیام» که با فضای فرمالیستی کتاب رستاخیز کلمات تناسبی ندارند. | ||
کلیدواژهها | ||
رستاخیز کلمات؛ شفیعی کدکنی؛ فرمالیسم؛ فرم؛ صورتگرایان روس | ||
مراجع | ||
احمدی، بابک (1380)، معمای مدرنیته، تهران: مرکز. احمدی، بابک (1382)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز. اسکوت، ژان پل (1391)، تاریخ روسیه: از پطر کبیر تا امروز (پوتین)، ترجمۀ سیدحامد رضایی، تهران: امیرکبیر. ایگلتون، تری (1390)، پیشدرآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز. آلن، گراهام (1385)، رولان بارت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: مرکز. براهنی، رضا (1393)، تاریخ مذکر، تهران: نگاه. برتنز، ویلم (1382)، نظریۀ ادبی، ترجمۀ فرزان سجودی، تهران: آهنگ دیگر. بیکسبی، ویلیام (1386)، جهان گالیله و نیوتن، ترجمۀ بهرام معلمی، تهران: علمی و فرهنگی. پالمر، رابرت روزول (1384)، تاریخ جهان، ج 2، ترجمۀ ابوالقاسم طاهری، تهران: امیرکبیر. پورنامداریان، تقی (1392)، سخنرانی در نشست ادبیات و فلسفۀ دانشگاه گیلان. تراس، ویکتور (1384)، تاریخ ادبیات روس، ج 1، ترجمۀ علی بهبهانی، تهران: علمی وفرهنگی. خاتمی، محمود (1386)، مدخل فلسفۀ معاصر، تهران: علم خاتمی، محمود (1387)، زمینۀ تاریخی مدرنیته، تهران: علم. رامین، علی (1390)، «اجمالی دربارۀ کانت و هگل و نظریههای کلاسیک هنر»، در: نظریههای فلسفی و جامعهشناختی در هنر، تهران: نی. ربیعیان، محمدرضا (1376)، «پارناسیسم»، دانشنامۀ ادب فارسی، بهسرپرستی حسن انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات. ریچاردز، آی. ا. (1375)، اصول نقد ادبی، ترجمۀ سعید حمیدیان، تهران: علمی و فرهنگی. رئیس دانا، فریبرز (1386)، گفتآمدهایی در ادبیات، تهران: نگاه. زرینکوب، عبدالحسین (1380)، آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن. سیدحسینی، رضا (1381)، مکتبهای ادبی، ج 1، تهران: نگاه. شاهکویی، محمدحسن (1393)، فرمالیسم روسی و تناقضهای فلسفی، تهران: رسانش نوین. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389)، مفلس کیمیافروش: نقد و تحلیل شعر انوری، تهران: سخن. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391)، حالات و مقامات م. امید، تهران: سخن. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391)، رستاخیز کلمات: درسگفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس، تهران: سخن. صفوی، کوروش (1390)، از زبان شناسی به ادبیات: نظم، تهران: سورۀ مهر. فاطمی، فریدون (1385)، «گفتار مترجم»، دوگانگی واقعیت/ ارزش، ترجمۀ فریدون فاطمی، تهران: مرکز. فایجس، اورلاندو (1390)، تراژدی مردم: انقلاب روسیه 1924– 1891، ج 1، ترجمۀ احمد علیقلیان، تهران: نی. فوکو، میشل (1389)، نظم اشیاء، ترجمۀ یحیی امامی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی. کاپالدی، نیکلاس (1387)، فلسفۀ علم، ترجمۀ علی حقی، تهران: سروش. کارول، نوئل (1386)، درآمدی بر فلسفۀ هنر، ترجمۀ صالح طباطبایی، تهران: فرهنگستان هنر. کانت، ایمانوئل (1369)، بنیاد مابعدالطبیعۀ اخلاق، ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی. کانت، ایمانوئل (1386)، «در پاسخ به پرسش روشننگری چیست؟»، در: روشننگری چیست؟ نظریهها و تعریف، ترجمۀ سیروس آرینپور، تهران: آگه. لازی، جان (1362)، درآمدی تاریخی به فلسفۀ علم، ترجمۀ علی پایا، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. مجتهدی، کریم (1387)، فلسفه در قرون وسطی، تهران: امیرکبیر. مرکیوز، ژوزه گیلیرمه (1389)، میشل فوکو، ترجمۀ نازی عظیما، تهران: کارنامه. مقدادی، بهرام (1393)، دانشنامۀ نقد ادبی: از افلاتون تا به امروز، تهران: چشمه. مکاریک، ایرنا ریما (1388)، دانشنامۀ نظریههای ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه. میرصادقی، میمنت (1376)، واژهنامة هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 3,322 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,287 |